Wypracowanie wspólnej polityki zarządzania spółką przez wspólników nie zawsze będzie proste. Często wątpliwości i spory dotyczą tego, czy wypłacać wypracowany zysk, czy może przeznaczyć go na dalsze inwestycje i umocnienie spółki. Przyjrzyjmy się, kto decyduje o wypłacie zysku ze spółki i jak zapewnić jej sprawne funkcjonowanie.
Wypłata zysku w spółce jawnej i komandytowej
W przypadku spółki jawnej (oraz funkcjonującej na zbliżonych zasadach spółki komandytowej), ogólną zasadę w przedmiocie podziału zysku wprowadza art. 52 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Zasadniczo więc zysk może być wypłacany co roku pod warunkiem, że spółka go wypracuje. Jeżeli wskutek straty doszło do uszczuplenia udziału wspólnika, zysk nie jest wypłacany, ale w pierwszej kolejności ulega zaliczeniu na poczet straty w celu jej rekompensaty.
Oczywiście zasadę tę, podobnie jak większość przepisów dotyczących spółki jawnej, da się zmodyfikować. Jednym z możliwych modeli jest wprowadzenie do umowy postanowienia, zgodnie z którym do podziału może być przeznaczona wyłącznie część zysku (np. 20% lub 50%), reszta środków zaś jest kierowana na kapitał zakładowy. Innym rozwiązaniem jest wypłata zysku dopiero po kilku latach lub też po przekroczeniu określonej kwoty w kapitale zapasowym.
Udział wspólnika w zyskach i stratach można określić indywidualnie i w odmiennych proporcjach. Jeżeli umowa nie przewiduje takiej dywersyfikacji, udział w zyskach będzie równy udziałowi w stracie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zysk był wypłacany w innych interwałach czasowych, np. raz na kwartał lub nawet co miesiąc. Jeżeli umowa nie specyfikuje momentu wypłaty zysku, wspólnicy mogą zgłosić żądanie w tym zakresie dopiero po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego. W przypadkach małych spółek, które nie prowadzą pełnej księgowości, odpowiednie podsumowania powinny znaleźć się w KPiR do końca kwietnia każdego roku podatkowego.
Do podjęcia uchwały w sprawie podziału zysku potrzebna jest zgoda wszystkich wspólników, choć i tę zasadę można zmienić, np. poprzez wprowadzenie wymogu większości zamiast jednomyślności. Trzeba pamiętać, że umowa spółki może przewidywać wypłatę zaliczek na poczet zysku. W takiej sytuacji należy w niej wskazać wysokość tych zaliczek oraz termin ich wypłaty.
Wypłata zysku w spółce komandytowo-akcyjnej
Spółka komandytowo-akcyjna stanowi hybrydę kapitałowej spółki akcyjnej oraz osobowej spółki komandytowej. W przypadku tego rodzaju podmiotów uchwałę w sprawie podziału zysku podejmuje walne zgromadzenie, czyli wszyscy akcjonariusze. Z drugiej strony zgodę na taką uchwałę muszą wyrazić wszyscy komplementariusze, ponieważ to oni mają wyłączne prawo do prowadzenia spraw spółki.
Zarówno w spółce komandytowej, jak i komandytowo-akcyjnej występuje podwójne opodatkowanie podatkiem dochodowych (CIT na poziomie spółki i PIT na poziomie wspólników), które częściowo rekompensuje mechanizm odliczeń. Wygląda on inaczej w przypadku komplementariuszy, inaczej zaś w przypadku komandytariuszy (w spółce komandytowej).
Warto jednak zwrócić uwagę, że organy podatkowe stoją na stanowisku, że zaliczek na poczet zysku nie można wykorzystać do obniżenia podatku od wypłaconego zysku. Co więcej, zysk powinien być wypłacony w ciągu 5 lat, inaczej możliwość skorzystania z obniżenia podatku przepadnie. Innymi słowy, trzeba dobrze zastanowić się nad wypłatą zaliczek w ciągu roku oraz nad reinwestowaniem zysku.
Wypłata zysku w spółkach kapitałowych
W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o wypłacie dywidendy decyduje zwyczajne zgromadzenie wspólników, stosownie do brzmienia art. 193 §4 k.s.h. Jeżeli wspólnicy mają otrzymywać zaliczki na poczet zysku, stosowne postanowienie należy umieścić w treści umowy spółki. Każdy ze wspólników ma prawo do udziału w zysku wynikającego z rocznego sprawozdania. Możliwe jest wypłacenie dywidendy z kapitału zapasowego pod warunkiem, że pochodzi on z zysku.
Zasadniczo zysk dzieli się proporcjonalnie w stosunku do udziałów, chyba że umowa spółki przewiduje uprzywilejowanie w zakresie dywidendy. Uprawnionymi do dywidendy są wspólnicy spółki, ale nie wszyscy, tylko ci, którym prawo do udziałów przysługiwało w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku.
Podobnie do regulacji spółki z o.o. wyglądają zasady dzielenia się wypracowanym zyskiem przez spółki akcyjne. W tym przypadku uchwałę w przedmiocie wypłaty dywidendy podejmuje zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy. Uprawnionymi do otrzymania zysku są akcjonariusze, którym akcje przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o wypłacie zysku. Możliwość otrzymywania zaliczek musi wynikać wprost ze statutu.
W obu przypadkach, aby powstało prawo do dywidendy, muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:
- roczne sprawozdanie finansowe zostało sporządzone i zatwierdzone,
- sprawozdanie zostało poddane badaniu przez biegłego rewidenta (w przypadku spółek z o.o. takie badanie nie zawsze będzie wymagane),
- podjęcie uchwały o wypłacie części lub całości zysku.
Na etapie formułowania treści umowy spółki z o.o. oraz statutu spółki akcyjnej możliwe jest wprowadzenie wymagań w zakresie uchwały o podziale zysku. Trzeba uważać, aby w ten sposób nie doprowadzić do sytuacji, kiedy wspólnicy większościowi będą notorycznie blokować wspólników mniejszościowych. Oczywiście istnieje możliwość zaskarżenia takiej uchwały do sądu, ale nie stoi to na przeszkodzie wstrzymania wypłaty zysku po raz kolejny. Dlatego transparentne zasady dzielenia się zyskiem powinny znaleźć się w akcie organicznym spółki lub polityce dywidendowej. Najprostszym sposobem jest wskazanie wprost, jaka część zysku podlega podziałowi. W ten sposób unika się tez pata decyzyjnego, kiedy połowa siły głosów jest za a połowa przeciwko wypłacie zysku.
Na marginesie trzeba wskazać, że utrzymująca się latami praktyka reinwestowania całego zysku spółki w razie skierowania powództwa do sądu może zostać uznana za sprzeczną z prawem. W orzecznictwie wskazuje się, że „(…) długotrwałe utrzymywanie praktyki wyłączania zysku z podziału pomiędzy akcjonariuszy musiałoby znaleźć oparcie w relacjach ekonomicznych. Tylko bowiem sytuacja ekonomiczna spółki, jej program rozwoju gospodarczego, pozwala na pozbawienie akcjonariuszy prawa do choćby części zysku (…)” (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 grudnia 2017 r., sygn. I ACa 642/17).
Sprawdź również: Wypłata dywidendy ze spółki z o.o. – jak to zrobić?
Jak unikać konfliktów między wspólnikami?
Planując utworzenie spółki prawa handlowego, już na samym początku wspólnicy powinni ustalić między sobą zasady wypłaty zysku ze spółki. Postanowienia w tej kwestii należy umieścić bezpośrednio w umowie lub statucie. Spółki kapitałowe mogą też uchwalić odrębne porozumienie określane mianem polityki dywidendowej. Zwłaszcza w przypadku spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych taka polityka jest uchwalana na kilka lat do przodu i wskazuje zazwyczaj jaka część wypracowanego zysku zostanie przeznaczona do podziału między akcjonariuszy. Dzięki temu inwestorzy świadomie podejmują decyzje dotyczące ulokowania środków finansowych.
Sprawdź również: Konflikt wspólników w spółce – jak sobie z nim poradzić i gdzie szukać wsparcia?
Wypracowanie skutecznych mechanizmów współpracy między poszczególnymi organami spółki kapitałowej albo wspólnikami spółki osobowej jest jednym z warunków bezkonfliktowego funkcjonowania na rynku i rozwoju. Kancelaria Linke Kulicki oferuje kompleksowe wsparcie na etapie opracowywania umów i statutów spółek, polityk dywidendowych oraz wewnętrznych regulaminów. Wspieramy naszych klientów w realizacji zamierzeń biznesowych dążąc do tego, aby ograniczyć do minimum ryzyko powstania sporów korporacyjnych.