Można powiedzieć, że skończyły się czasy kiedy firmy zajmujące się kryptowalutami mogły działać bez żadnego zezwolenia. Pomimo tego, że rynek kryptoaktywów (crypto assets) jest w dalszym ciągu nieuregulowany lub uregulowany jedynie cząstkowo, to przedsiębiorcy działający w jego obszarze mają coraz więcej obowiązków do spełnienia. Nie inaczej jest w Polsce. Polska jako członek Unii Europejskiej będzie zobowiązana do implementacji i stosowania rozporządzenia MiCA (Rozporządzenie w sprawie rynku kryptoaktywów, Regulation on Markets in Crypto-Assets). Jednak w dalszym ciągu regulacje te nie zostały zatwierdzone przez Parlament Europejski. Przepisy te wejdą w życie najwcześniej w 2024 roku. Wobec tego należy stosować się do polskich przepisów które obowiązują obecnie.
Co to jest licencja crypto?
Podstawową kwestią jako powinny zainteresować się firmy zajmujące się lub planujące zajmować się jest wpis do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych. Wpis do tego rejestru jest polskim odpowiednikiem uzyskania licencji na prowadzenie działalności w zakresie kryptowalut. Można ją nazywać potocznie ,,licencją crypto”. W międzynarodowych warunkach nazwana jest ona najczęściej jako licencja VASP (virtual asset service provider license).
Licencja kryptowalutowa (VASP licence) w Polsce
W Polsce jedynie część działalności w zakresie kryptowalut jest regulowana. Na marginesie należy wskazać, że działalność ta w żadnym wypadku nie wchodzi w zakres nadzoru polskiej Komisji Nadzoru Finansowego do momentu aż taka firma nie będzie ubiegała się o status małej instytucji płatniczej lub instytucji płatniczej.
Najważniejszym aktem prawnych regulującym kwestie związane z licencją crypto jest ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu (ustawa AML/CFT). Działalność w zakresie walut wirtualnych w rozumieniu polskiej ustawy AML/CFT to świadczenie usług w zakresie:
- wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,
- wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi,
- pośrednictwa w wymianie z pkt. 1 i 2,
- prowadzenia rachunków w formie elektronicznej zapewniających osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych, w tym przeprowadzania transakcji ich wymiany.
Czym jest wirtualna waluta w rozumieniu ustawy AML/CFT?
Poprzez walutę wirtualną polska ustawa AML/CFT rozumie cyfrowe odwzorowanie wartości, które nie jest:
- prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez NBP, zagraniczne banki centralne lub inne organy administracji publicznej
- międzynarodową jednostką rozrachunkową ustanawianą przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez poszczególne kraje należące do tej organizacji lub z nią współpracujące,
- pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych,
- instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
- wekslem lub czekiem
oraz jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego.
Definiując waluty wirtualne można posiłkować się także definicją wprowadzoną przez Grupę Specjalną ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF, Financial Action Task Force). W rozumieniu FATF waluta wirtualna jest cyfrową reprezentacją wartości, którą można cyfrowo obracać i która funkcjonuje jako: 1) środek wymiany; i/lub 2) jednostka rozrachunkowa; i/lub 3) zasób wartości, ale która nie ma legalnego statusu środka płatniczego w żadnej jurysdykcji. Nie jest ona wydawana ani gwarantowana przez żadną jurysdykcję i wypełnia powyższe funkcję tylko na podstawie umowy w ramach społeczności użytkowników tej waluty wirtualnej.
Jakie usługi wymagają licencji VASP?
Ustawa AML/CFT wskazuje 4 kategorie usług, które wymagają uzyskania licencji VASP, czyli uzyskania wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych. Jest to prowadzenie rachunków kryptowalut, wymiana krypto-krypto, wymiana fiat-krypto oraz krypto-fiat oraz pośrednictwo w ww. czynnościach.
Przed przystąpieniem do działalności w zakresie kryptowalut na terenie Polski trzeba dokładnie przeanalizować czy nie “wpada się”, w którąś z nich. Przykładami podmiotów, które z całą pewnością kwalifikują się do konieczności uzyskania licencji VASP w Polsce są firmy prowadzące kantory kryptowalut, bankomaty kryptowalutowe, giełdy kryptowalut lub portfele kryptowalutowe.
Kto może uzyskać licencję VASP w Polsce?
O licencję kryptowalutową w Polsce może starać się każda osoba fizyczna, osoba prawna oraz osoba nieposiadająca osobowości prawnej. W praktyce będzie to najczęściej osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą lub spółka prawa handlowego (spółka jawna, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna lub prosta spółka akcyjna).
Należy pamiętać o tym, iż polska ustawa AML/CFT wskazuje, że:
- osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą,
- wspólnicy spółek osobowych,
- członkowie zarządów spółek kapitałowych,
- beneficjenci rzeczywiści spółek,
nie mogą być prawomocnie skazani za konkretne przestępstwa, o ile chcą uzyskać wpis do rejestru i posiadać licencję VASP w Polsce.
Nie można być prawomocnie skazanym za umyślne przestępstwo przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego, przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, przeciwko wiarygodności dokumentów, przeciwko mieniu, przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym, przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, przestępstwo związane z finansowaniem terroryzmu, przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej lub umyślne przestępstwo skarbowe. Katalog jest więc dosyć szeroki.
Jaką spółkę najlepiej założyć w celu uzyskania licencji VASP w Polsce?
Najbardziej praktycznym rozwiązaniem jest założenie jednej ze spółek kapitałowych. W polskim kodeksie spółek handlowych przewidziane zostały trzy rodzaje spółek kapitałowych. Jest to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna lub prosta spółka akcyjna.
Najczęstszym wyborem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Wymóg posiadania specjalnych kwalifikacji
Aby uzyskać wpis do rejestru VASP w Polsce osoby fizyczne zarządzające firmami działającymi w obszarze walut wirtualnych muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje. Polska ustawa AML/CFT wskazuje, że takie osoby obowiązane są posiadać wiedzę lub doświadczenie związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych. Ustawa wskazuje też kiedy ten warunek kwalifikacji można uznać za spełniony. Jest to data ukończenia szkolenia lub kursu obejmującego prawne lub praktyczne zagadnienia związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych lub wykonywania, przez okres co najmniej roku, czynności związanych z działalnością w zakresie walut wirtualnych. Kwalifikacje trzeba poświadczyć odpowiednimi dokumentami. Co jednak ważne, nie trzeba ich dołączać do wniosku o wpis do rejestru VASP.
Kto prowadzi rejestr VASP w Polsce?
W Polsce organem prowadzącym rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych, czyli tzw. rejestr VASP jest minister finansów.
Jakie zadania ma minister finansów w zakresie działalności firm zajmujących się wirtualnymi walutami? Przede wszystkim minister finansów do zadań ministra finansów w sprawach rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych należy:
- prowadzenie tego rejestru oraz określanie organizacyjnych warunków i technicznych sposobów jego prowadzenia;
- przetwarzanie informacji o podmiotach wpisanych do tego rejestru;
- rozpatrywanie wniosków o wpis do tego rejestru, dokonywanie aktualizacji wpisów oraz wykreślanie podmiotów z tego rejestru;
- nakładanie kar pieniężnych.
Kary pieniężne za prowadzenie działalności bez wpisu do rejestru VASP
Podmiot prowadzący działalność w zakresie walut wirtualnych, który wykonuje tę działalność bez uzyskania wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych, podlegać karze pieniężnej do wysokości 100 000 zł.
Charakter instytucji obowiązanej
Od momentu rozpoczęcia działalności podlegającej konieczności uzyskania licencji VASP, taki podmiot staje się tzw. instytucją obowiązaną w rozumieniu ustawy AML/CFT. Chodzi o podmioty, które świadczą usługi w zakresie:
- wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,
- wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi,
- pośrednictwa w wymianie, o której mowa w lit. a lub b powyżej,
- prowadzenia rachunków kryptowalut.
W przypadku firm, w których działa zarząd lub inny organ zarządzający, wyznaczyć należy spośród członków tego organu osobę odpowiedzialną za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie AML/CFT.
Przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu – obowiązki AML/CFT
Polska ustawa AML/CFT przewiduje szereg obowiązków dla instytucji obowiązanych a więc także i firm ubiegających się lub posiadających już licencję VASP.
Do głównych obowiązków należy stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego, rozpoznawanie ryzyka prania pieniędzy oraz dokumentowanie rozpoznanego ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
Ustawa AML/CFT wskazuje, że środki bezpieczeństwa finansowego obejmują:
- identyfikację klienta oraz weryfikację jego tożsamości;
- identyfikację beneficjenta rzeczywistego oraz podejmowanie uzasadnionych czynności w celu:
- weryfikacji jego tożsamości,
- ustalenia struktury własności i kontroli – w przypadku klienta będącego osobą prawną, jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej lub trustem;
- ocenę stosunków gospodarczych i, stosownie do sytuacji, uzyskanie informacji na temat ich celu i zamierzonego charakteru;
- bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta, w tym:
- analizę transakcji przeprowadzanych w ramach stosunków gospodarczych w celu zapewnienia, że transakcje te są zgodne z wiedzą instytucji obowiązanej o kliencie, rodzaju i zakresie prowadzonej przez niego działalności oraz zgodne z ryzykiem prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanym z tym klientem,
- badanie źródła pochodzenia wartości majątkowych będących w dyspozycji klienta – w przypadkach uzasadnionych okolicznościami,
- zapewnienie, że posiadane dokumenty, dane lub informacje dotyczące stosunków gospodarczych są na bieżąco aktualizowane.
Dokumentacja AML/CFT
Polska ustawa AML/CFT wprowadza szereg obowiązków wewnętrznych dla firm działających w obszarze walut wirtualnych. Głównym z nich jest prowadzenie wewnętrznej dokumentacji w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Zgodnie z ustawą AML/CFT Instytucje obowiązane, a więc i firmy posiadające polską licencję VASP, wprowadzić muszę wewnętrzną procedurę w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Wewnętrzna procedura instytucji obowiązanej podlega bieżącej weryfikacji oraz w razie potrzeby aktualizacji.
Co powinno znaleźć się w wewnętrznej procedurze AML/CFT? Taka procedura obejmuje swoim zakresem określenie:
- czynności lub działań podejmowanych w celu ograniczenia ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu i właściwego zarządzania zidentyfikowanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
- zasad rozpoznawania i oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną, w tym zasad weryfikacji i aktualizacji uprzednio dokonanej oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu;
- środków stosowanych w celu właściwego zarządzania rozpoznanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu związanym z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną;
- zasad stosowania środków bezpieczeństwa finansowego;
- zasad przechowywania dokumentów oraz informacji;
- zasad wykonywania obowiązków obejmujących przekazywanie Generalnemu Inspektorowi informacji o transakcjach oraz zawiadomieniach;
- zasad upowszechniania wśród pracowników instytucji obowiązanej wiedzy z zakresu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
- zasad zgłaszania przez pracowników rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
- zasad kontroli wewnętrznej lub nadzoru zgodności działalności instytucji obowiązanej z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz zasadami postępowania określonymi w wewnętrznej procedurze;
- zasad odnotowywania rozbieżności między informacjami zgromadzonymi w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych a informacjami o beneficjentach rzeczywistych klienta ustalonymi w związku ze stosowaniem ustawy;
- zasad dokumentowania utrudnień stwierdzonych w związku z weryfikacją tożsamości beneficjenta rzeczywistego oraz czynności podejmowanych w związku z identyfikacją jako beneficjenta rzeczywistego osoby fizycznej zajmującej wyższe stanowisko kierownicze.
Kolejnym obszarem z polskiej ustawy AML/CFT, który musi znaleźć odzwierciedlenie w wewnętrznej dokumentacji jest procedura anonimowego zgłaszania naruszeń przez pracowników. Taka procedura określać powinna w szczególności:
- osobę odpowiedzialną za odbieranie zgłoszeń;
- sposób odbierania zgłoszeń;
- sposób ochrony pracownika lub innej osoby wykonującej czynności na rzecz instytucji obowiązanej dokonujących zgłoszenia, zapewniający co najmniej ochronę przed działaniami o charakterze represyjnym lub wpływającymi na pogorszenie ich sytuacji prawnej lub faktycznej, lub polegającymi na kierowaniu gróźb;
- sposób ochrony danych osobowych pracownika lub innej osoby wykonującej czynności na rzecz instytucji obowiązanej dokonujących zgłoszenia oraz osoby, której zarzuca się dokonanie naruszenia, zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych;
- zasady zachowania poufności w przypadku ujawnienia tożsamości osób, o których mowa w pkt 4, lub gdy ich tożsamość jest możliwa do ustalenia;
- rodzaj i charakter działań następczych podejmowanych po odebraniu zgłoszenia;
- termin usunięcia przez instytucje obowiązane danych osobowych zawartych w zgłoszeniach.
AML Oficer
Każda instytucja obowiązana, a więc i firma posiadająca licencję VASP, musi wyznaczyć pracownika zajmującego kierownicze stanowisko odpowiedzialnego za zapewnienie zgodności działalności instytucji obowiązanej oraz jej pracowników i innych osób wykonujących czynności na rzecz tej instytucji obowiązanej z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Jest to tzw. AML Oficer.
Mała instytucja płatnicza
Niezależnie od konieczności uzyskania licencji VASP, firmy działające w obszarze kryptowalut powinny dokonać analizy czy muszą ubiegać się o status małej instytucji płatniczej. Jest to forma licencji wprowadzona przez ustawę o usługach płatniczych. Co ważne nadzór nadzór nad małymi instytucjami płatniczymi sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.
Jakie podmioty muszą ubiegać się o status małej instytucji płatniczej?
Ustawa o usługach płatniczych wskazuje na podmioty, które:
- prowadzą rachunki płatnicze (np. online) z limitem środków przechowywanych dla jednego użytkownika na poziomie 2.000 EUR,
- wykonują transakcje płatnicze (np. polecenie przelewu, płatność kartą) z limitem maksymalnej średniej miesięcznej wartości na poziomie 1.500.000 EUR,
- wydają instrumenty płatnicze (np. karty kredytowe, aplikacje mobilne),
- udzielają kredytu płatniczego do 12 miesięcy,
- świadczą usługi umożliwiające płatności kartą lub udostępniające terminale płatnicze (tzw. acquiring),
- realizujące przekazy pieniężne gotówkowe i bezgotówkowe,
- dokonują wymiany walut w formie gotówkowej i bezgotówkowej,
- przechowują środki pieniężne klientów.
Aby uzyskać status małej instytucji płatniczej należy złożyć wniosek do Komisji Nadzoru Finansowego. Powinien on zawierać:
- dane wnioskodawcy,
- wykaz usług płatniczych, które mają być świadczone,
- schemat graficzny usług płatniczych, które mają być świadczone,
- opis usług płatniczych, które mają być świadczone,
- oświadczenie o kompletności i prawdziwości danych zawartych we wniosku,
- oświadczenie o niekaralności za złożenie fałszywego oświadczenie,
- dowód uiszczenia opłaty skarbowej za wniosek.
Firma będaca małą instytucją płatniczą powinna posiadać szereg dokumentów i procedur wewnętrznych. Do najważniejszych należą: regulamin organizacyjny, procedura AML/CFT, polityka bezpieczeństwa (w tym ICT), procedura zarządzania ryzykiem, procedura kontroli wewnętrznej, procedura zabezpieczenia środków pieniężnych użytkowników, procedura monitorowania incydentów bezpieczeństwa, program działalności i plan finansowy na pierwszych 12 miesięcy działania, plan ciągłości działania, procedurę rozpatrywania reklamacji i skarg związanych z bezpieczeństwem, dokumentację związaną z umowami oraz inne jak np. dokumentacja RODO.
Jeśli firma posiadająca licencję VASP będzie chciała ubiegać się również o status małej instytucji płatniczej
Polskie akty prawne ważne dla firm kryptowalutowych
Jak możesz zorientować się z informacji na naszej stronie, do firm chcących lub działających w obszarze kryptowalut na terenie Polski zastosowanie ma szereg aktów prawnych. Do najważniejszych należy:
- ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu,
- ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym,
- ustawa o usługach płatniczych,
- kodeks spółek handlowych,
- kodeks karny.
Procedura zakładania firmy kryptowalutowej w Polsce od A do Z
Jeśli zastanawiasz się nad założeniem firmy zajmującej się kryptowalutami w Polsce musisz wziąć pod uwagę następujące kroki:
ETAP 1:
założenie spółki lub zakup gotowej spółki
ETAP 2:
zgłoszenie do rejestru działalności w zakresie kryptowalut (rejestr VASP) prowadzonego przez ministra finansów
ETAP 3:
przygotowanie i wdrożenie dokumentacji wewnętrznej w zakresie AML/CFT
ETAP 4:
wyznaczenie AML/CFT Oficera
ETAP 5:
w przypadku gdy spółka będzie świadczyła usługi płatnicze – rejestracja jako mała instytucja płatnicza w rejestrze prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego