Rezygnacja z członkostwa w spółce może być podyktowana zróżnicowanymi przyczynami. Niekiedy wspólnicy nie mogą dojść do porozumienia, co do dalszego kierunku rozwoju firmy. Innym razem jeden ze wspólników postanawia zacząć działać na własną rękę lub w ogóle zrezygnować z działalności gospodarczej. Jak zaplanować wyjście wspólnika ze spółki?
Na czym polega wyjście wspólnika ze spółki w spółce kapitałowej i osobowej?
Zmiana składu osobowego w spółce kapitałowej np. spółce z ograniczoną odpowiedzialnością to relatywnie prosty proces. Wystarczy zawrzeć umowę sprzedaży udziałów, aby zrezygnować z członkostwa w podmiocie i związanymi z nim prawami oraz obowiązkami. W przypadku spółek osobowych jest to nieco trudniejsze, ponieważ dominujący w nich substrat osobowy powoduje, że możliwe jest jedynie pozbycie się ogółu praw i obowiązków wspólnika.
Sprawdź również: Konflikt wspólników w spółce – jak sobie z nim poradzić?
Wyjście wspólnika ze spółki osobowej
Funkcjonowanie spółek osobowych zakłada względną stałość składu osobowego. Oznacza to, że zasadniczo raz dobrany skład osobowy nie ulega zmianie, a jego modyfikacja jest dopuszczalna wyłącznie w ściśle określonych przypadkach.
Wypowiedzenie umowy spółki
W przypadku spółek osobowych modelowe rozwiązania wprowadzają przepisy dotyczące spółki jawnej. Przewidują one możliwość wypowiedzenia umowy spółki zawartej na czas nieoznaczony. W tym celu wspólnik musi złożyć oświadczenie w formie pisemnej wspólnikom uprawnionym do reprezentowania spółki. Oświadczenie można złożyć na 6 mumorziesięcy przed końcem roku obrotowego.
Wprawdzie wypowiedzenie umowy spółki jawnej jest jedną z przyczyn rozwiązania podmiotu, ale będzie on istniał nadal, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub wspólnicy zdecydują o tym na mocy uchwały.
Rozwiązanie spółki osobowej przez sąd i wyłączenie wspólnika
Alternatywnym rozwiązaniem jest wystąpienie do sądu z wnioskiem o rozwiązanie spółki. Warto wskazać, że – zgodnie z art. 63 §2 k.s.h. – zamiast rozwiązywać spółkę, sąd może wyłączyć wspólnika, jeżeli ważny powód występuje wyłącznie po jego stronie. O tym, czy w danej sprawie występuje ważny powód, zadecyduje sąd w toku postępowania, co sprawia, że wynik sprawy jest niepewny.
Przeniesienie ogółu praw i obowiązków na inną osobę
Jeszcze innym sposobem na zmianę składu osobowego spółki jawnej jest przeniesienie ogółu praw i obowiązków na inne wspólnika lub osobę trzecią. Taką możliwość przewiduje art. 10 k.s.h. Po pierwsze jednak niezbędne jest wprowadzenie stosownego postanowienia w umowie. Po drugie, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, do przeniesienia praw i obowiązków niezbędne jest uzyskanie zgody wszystkich pozostałych wspólników w tym tych, którzy nie są uprawnieni do prowadzenia spraw spółki.
Po wyjściu wspólnika ze spółki należy dokonać stosownych rozliczeń, uwzględniając postanowienia umowne w tym zakresie, a w razie ich braku, odwołując się do udziału występującego wspólnika w zysku spółki.
Wypada wspomnieć, że przeniesienie praw i obowiązków wynikających z członkostwa w spółce nie jest sposobem na ucieczkę przed wierzycielami. Stosownie bowiem do art. 10 §3 k.s.h., w przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki.
Wyjście wspólnika ze spółki kapitałowej
Spółki kapitałowe działają na zasadzie prymatu substratu kapitałowego. Oznacza to, że majątek spółki ma pierwszeństwo, natomiast jej skład osobowy może zmieniać się dynamicznie. Przyjrzyjmy się, jak może wyglądać wyjście wspólnika ze spółki z o.o.
Zbycie udziałów
W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością podstawowym sposobem na wyjście wspólnika ze spółki jest zbycie udziałów. Może być ono przeprowadzone zawsze, jednak warto z wyprzedzeniem zapoznać się z postanowieniami umowy spółki w tym zakresie. Choć akt założycielski nie może wyłączać zbywalności udziałów, istnieje możliwość skomplikowania całego procesu poprzez np. konieczność uzyskania zgody zgromadzenia wspólników na zawarcie transakcji, wyłączeniu zbywalności udziałów na określony czas albo wprowadzenie wymagań względem kwalifikacji nabywcy (np. w zakresie wykształcenia lub doświadczenia zawodowego).
Weryfikacja ograniczeń w zbywalności udziałów jest bardzo ważna, ponieważ do czasu ich spełnienia czynność prawna będzie obarczona bezskutecznością zawieszoną, a zarząd odmówi wpisania nabywcy do księgi udziałów. Do czasu wypełnienia postanowień umowy nabywca nie będzie zaś mógł wykonywać swoich uprawnień korporacyjnych.
Powyższe zasady stosuje się do wszystkich czynności mających na celu obrót udziałami. Będzie to nie tylko sprzedaż, ale również darowizna, czy wniesienie ich aportem, jako wkład do innej spółki.
Sprawdź również: Jak zgłosić do KRS sprzedaż udziałów?
Umorzenie udziałów
Alternatywą dla umowy zbycia udziałów jest ich umorzenie. Prowadzi do sytuacji, kiedy przestają one istnieć, w zamian natomiast wspólnik któremu one przysługiwały zasadniczo otrzymuje wynagrodzenie. Sama konstrukcja umorzenia musi zostać przewidziana w umowie spółki, inaczej uważa się, że jest ono niedopuszczalne. W praktyce wyróżnia się trzy rodzaje umorzenia:
- dobrowolne;
- przymusowe;
- warunkowe.
Umorzenie dobrowolne wymaga podjęcia stosownej uchwały przez zgromadzenie wspólników oraz wyrażenia zgody (w dowolnej formie) przez wspólnika, którego udziały są umarzane. Następnie należy zawrzeć umowę w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym, której przedmiotem będzie nabycie umarzanych udziałów przez spółkę. Umorzenie następuje za wynagrodzeniem, chyba że wspólnik zgodził się na umorzenie bez wynagrodzenia.
Umorzenie przymusowe wymaga wystąpienia przesłanki wskazanej w umowie spółki. Kluczowe znaczenie ma tutaj precyzyjne sformułowanie warunków umorzenia. Uchwała zgromadzenia wspólników musi zawierać uzasadnienie. Wynagrodzenie wspólnika nie może być niższe od wartości bilansowej udziałów.
Umorzenie warunkowe jako jedyne nie wymaga podejmowania uchwały przez zgromadzenie wspólników, ale następuje automatycznie po spełnieniu wskazanego w umowie spółki warunku. Wynagrodzenie wspólnika określa się analogicznie, jak w przypadku umorzenia przymusowego.
Sprawdź również: Umorzenie udziałów w spółce z o.o. krok po kroku
Wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. przez sąd
Wspólnicy, którzy nie przewidzieli w umowie spółki możliwości umorzenia udziałów, nie muszą jej zmieniać, ale mogą skorzystać z powództwa o wyłączenie danej osoby ze spółki. Wadą tego rozwiązania jest konieczność stwierdzenia przez sąd, że w danej sprawie występują wystarczająco ważne powody do zmiany składu osobowego. W przypadku umorzenia udziałów taka dyskrecjonalność nie występuje.
Sprawdź również: Zmiana umowy spółki z o.o. – jak wygląda procedura krok po kroku?
Obsługa prawna spółek prawa handlowego – Kancelaria Linke Kulicki
Obowiązujące przepisy przewidują wiele możliwości zmiany składu osobowego spółki zarówno osobowej, jak i kapitałowej. Zaplanowanie działań, które w danym przypadku sprawdzą się najlepiej wcale nie jest jednak proste. Jeśli planujesz wyjście ze spółki, zapraszamy do kontaktu!
Kancelaria Linke Kulicki specjalizuje się w obsłudze podmiotów gospodarczych i prowadzeniu sporów korporacyjnych. Nasi specjaliści przeanalizują umowę lub statut spółki oraz relacje panujące między wspólnikami. Doradzimy optymalne postępowanie i zajmiemy się niezbędnymi formalnościami.