Zgodnie z obowiązującymi przepisami wspólnik mający udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może sprzedać je innej osobie, zachowując tryb określony przepisami prawa. Jak przebiega taka transakcja i w jaki sposób należy zgłosić do sądu rejestrowego sprzedaż udziałów w spółce z o.o.?
Na czym polega sprzedaż udziałów w spółce z o.o.?
Sprzedaż udziałów to transakcja na mocy której zbywca przenosi na nabywcę przysługujące mu udziały w spółce z o.o. Zazwyczaj będzie to po prostu umowa sprzedaży zawarta w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (pod rygorem nieważności czynności prawnej), ale analogiczny skutek przyniosą również inne kontrakty o skutkach rozporządzających, np. umowa darowizny. Elementy umowy sprzedaży udziałów obejmują najczęściej:
- oznaczenie stron czynności prawnej;
- liczbę i wartość nominalną zbywanych udziałów;
- określenie ceny, jaką za udziały ma uiścić nabywca;
- sposób i termin zapłaty ceny;
- moment przejścia udziałów na kupującego.
Warto zadbać o oświadczenie sprzedającego, z którego będzie jednoznacznie wynikało, że spełnione zostały warunki niezbędne dla zachowania skuteczności umowy sprzedaży. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego brak zgody spółki na sprzedaż udziałów pociąga za sobą bezskuteczność czynności prawnej. Takie zapewnienia to dla nabywcy możliwość dochodzenia ewentualnego odszkodowania w razie okazania się, że cała transakcja jest nieważna.
Z podatkowego punktu widzenia należy rozpatrzyć pozycję kupującego i sprzedawcy. Nabywca ma obowiązek zapłaty PCC w wysokości 1% wartości rynkowej sprzedawanych aktywów. W tym celu należy złożyć formularz PCC-3 w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy. Z kolei na sprzedawcy ciąży obowiązek zapłaty podatku dochodowego. Podstawa opodatkowania jest pomniejszana o koszty nabycia udziałów w spółce.
Jak przebiega sprzedaż udziałów spółki z o.o.?
Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. to kilkuetapowy proces. W pierwszej kolejności należy przeanalizować umowę spółki pod kątem ewentualnych ograniczeń. Warto pamiętać, że zgoda spółki na zbycie udziałów może być uzależniona od spełnienia określonych warunków, ale nigdy nie można jej wyłączyć. Najczęściej będzie to konieczność wyrażenia zgody przez jeden z organów spółki. Inne przypadki obejmują np.:
- prawo pierwokupu udziału;
- wprowadzenie do umowy warunku lub terminu, którego nadejście aktualizuje prawo zbycia;
- zakaz obejmowania udziałów przez osoby prowadzące działalność konkurencyjną wobec spółki.
Ograniczenia w zakresie sprzedaży udziałów mogą wynikać też z przepisów prawa i dotyczyć np. nabywania nieruchomości przez cudzoziemców.
Oczywiście możliwa jest sytuacja, w której umowa spółki posługuje się jedynie ogólnym stwierdzeniem konieczności uzyskania „zgody spółki” na zbycie udziałów. W takiej sytuacji zastosowanie znajdzie zasada ogólna wyrażona w art. 182 §3 do 5 k.s.h. Zgodę wyraża zarząd w formie pisemnej. W przypadku odmowy zgodę wyraża sąd rejestrowy, jeżeli istnieją ku temu ważne powody.
Spółka może w terminie wskazanym przez sąd rejestrowy wytypować innego nabywcę niż wybrany przez wspólnika pozbywającego się udziałów. Jeżeli jednak osoba ta nie uiści umówionej ceny w oznaczonym terminie wspólnik może dowolnie rozporządzać swoim udziałem. Sprzedaż udziałów powinna zostać zgłoszona spółce
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na art. 1821 k.s.h., który wchodzi w życie dopiero w listopadzie 2023 roku. Przepis ten zabrania kierowania oferty zbycia udziałów do nieoznaczonego adresata. Nie będzie więc możliwe np. umieszczenie ogłoszenia lub reklamy sprzedaży udziałów na portalu społecznościowym.
Jak zgłosić sprzedaż udziałów spółki z o.o. do KRS?
Ostatnim etapem transakcji jest zgłoszenie sprzedaży udziałów do sądu rejestrowego w terminie 7 dni, stosownie do brzmienia art. 22 ustawy o KRS. Termin ten dotyczy wszystkich zdarzeń uzasadniających dokonanie wpisu. Począwszy od dnia 1 lipca 2021 roku składanie wniosków do KRS jest możliwe wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem serwisu Portal Rejestrów Sądowych (PRS). Wniosek musi zostać podpisany elektronicznie przez osoby uprawnione do reprezentowania spółki albo pełnomocnika działającego w ich imieniu.
Należy pamiętać, że Portal PRS służy do zgłaszania spółki zakładanej w sposób tradycyjny. Jeżeli wspólnicy wybrali przyspieszoną metodę i system S-24, wniosek powinien został złożony również przez ten system. Oczywiście w obu przypadkach forma zgłoszenia ma postać elektroniczną.
Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. może pociągać za sobą zmianę składu osobowego. Należy pamiętać, że w KRS ujawniani są jedynie wspólnicy posiadający 10% lub więcej udziałów w spółce z o.o. Z tego względu wspólnika, który w wyniku sprzedaży części swoich udziałów ma mniej niż 10% wszystkich udziałów w spółce, należy wykreślić z KRS. Wspólnik, który przed nabyciem miał mniej niż 10% udziałów, ale osiągnął lub przekroczył ten próg, powinien zostać wpisany do KRS.
Jeżeli w wyniku transakcji obie strony miały – i nadal mają – minimum 10% udziałów skład spółki nie ulega zmianie. Nie ma też potrzeby dokonywania na tym tle zmian w KRS. Przed zgłoszeniem zmiany do KRS należy wprowadzić odpowiednie modyfikacje w księdze udziałów. Wzór księgi udziałów łatwo znaleźć w internecie – zazwyczaj będzie to tabela, która zgodnie z art. 188 §1 k.s.h. zawiera następujące informacje:
- nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę wspólnika;
- adres albo adres do doręczeń elektronicznych;
- liczbę i wartość nominalną udziałów przypadających wspólnikowi;
- ustanowienie zastawu lub użytkowania na udziale i wykonywanie prawa głosu przez zastawnika lub użytkownika;
- zmiany dotyczące osób wspólników i przysługujących im udziałów.
Zgłoszenie sprzedaży udziałów jest badane przez KRS pod kątem zgodności z prawem. Do internetowego wniosku w PRS należy załączyć:
- umowę sprzedaży udziałów;
- zaktualizowaną listę wspólników ze stanem właściwym na moment po zawarciu umowy sprzedaży;
- listę osób uprawnionych do powołania członków zarządu.
Wniosek wraz z załącznikami składa zarząd uprawniony do reprezentowania spółki. Dokumenty składa się w formie elektronicznej (skanów) z tym zastrzeżeniem, że należy dosłać je do sądu rejestrowego również w formie papierowej. Jedynie w przypadku, gdy spółkę reprezentuje profesjonalny pełnomocnik, wystarczą same skany. Kto podpisuje listę wspólników? Zobowiązani są do tego członkowie zarządu według zasad reprezentacji przewidzianej w umowie spółki (w ostateczności w ustawie, jeżeli umowa nie reguluje tej kwestii).
W wyniku sprzedaży może dojść do sytuacji, kiedy wszystkie udziały w spółce z o.o. zostaną objęte przez jedynego wspólnika. W takiej sytuacji komplet dokumentów składany za pośrednictwem PRS powinien zostać uzupełniony przez oświadczenie nabywcy, z którego wynika imię i nazwisko albo nazwa i firma jedynego wspólnika, jego adres oraz oświadczenie, że został jedynym wspólnikiem spółki.
Jeżeli w wyniku zbycia udziałów niezbędne jest dokonanie zmiany w KRS, należy uiścić opłatę w łącznej wysokości 350 zł (250 zł tytułem opłaty oraz 100 zł za ogłoszenie zmiany w Monitorze Sądowym i Gospodarczym). Jeżeli wspólnicy wybrali system S-24 dla założenia spółki, opłata będzie nieco niższa i wynosi 300 zł. Dodatkowo w sytuacji, kiedy do składu osobowego wszedł zupełnie nowy wspólnik, należy o tym fakcie powiadomić naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla siedziby spółki.
Niezależnie od zmian w KRS sprzedaż udziałów może powodować także konieczność dokonania zgłoszenia do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, jeżeli w wyniku transakcji nabywcy będzie przysługiwało więcej niż 25% ogółu udziałów osoby prawnej.
Choć transakcja sprzedaży udziałów pozornie wydaje się prosta, jej przygotowanie i przeprowadzenie warto zlecić kancelarii prawnej z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze podmiotów z rynku korporacyjnego.