W 2022 roku globalna wartość rynku M&A została wyceniona na 3,4 biliona dolarów. Ten imponujący wynik pokazuje, jak istotne w obrocie gospodarczym są połączenia, fuzje oraz przejęcia spółek. Operacje M&A zwykle przeprowadza się, aby zwiększyć potencjał ekonomiczny podmiotu, ale ich przyczyn może być znacznie więcej. Wyjaśniamy na czym polega i czemu służy połączenie spółek przez przejęcie.
W jakim celu przeprowadza się połączenie spółek?
Połączenie spółek to procedura, która może mieć wiele przyczyn. Do tych najbardziej oczywistych zalicza się zwiększenie potencjału gospodarczego przedsiębiorstwa. Powodami dla których spółki łączą się ze sobą mogą być też:
- zwiększenie zasięgu geograficznego;
- zdobycie monopolu rynkowego poprzez “wyeliminowanie” konkurencji;
- poszerzenie portfolio towarów lub usług;
- wdrożenie nowego modelu podatkowego;
- uproszczenie struktury właścicielskiej.
Procesy M&A są złożone i długotrwałe, dlatego zwykle za decyzją o połączeniu stoi więcej niż jedna przyczyna.
W jaki sposób spółki mogą się ze sobą połączyć?
Kodeks spółek handlowych w art. 492 przewiduje dwa modele łączenia się spółek – przez przejęcie istniejącej spółki oraz przez zawiązanie nowego podmiotu.
Pierwsze rozwiązanie polega na przeniesieniu majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą za udziały lub akcje, które otrzymują wspólnicy lub akcjonariusze spółki przejmowanej. Z kolej połączenie przez zawiązanie to utworzenie zupełnie nowej spółki kapitałowej albo spółki komandytowo-akcyjnej na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek w zamian za przyznanie wspólnikom lub akcjonariuszom udziałów lub akcji spółki nowo zawiązanej.
Polski ustawodawca wprowadza daleko idącą swobodę w doborze podmiotowym przy procesach przekształceniowych. Należy jednak pamiętać o ogólnej zasadzie wyrażonej w art. 491 §1 k.s.h., zgodnie z którym spółka osobowa (z wyłączeniem spółki komandytowo-akcyjnej) nie może być spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną.
Na czym polega połączenie spółek przez przejęcie?
Połączenie przez przejęcie prowadzi do ustania bytu prawnego spółki przejmowanej. Stosownie do brzmienia art. 493 k.s.h. jest ona rozwiązywana bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego w dniu wykreślenia jej z rejestru KRS. Spółka przejmująca zachowuje swój byt prawny bez zmian, choć modyfikacji ulega jej struktura osobowa i majątkowa.
Do samego połączenia spółki dochodzi z chwilą wpisu połączenia przez sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki przejmującej. Jeżeli w drodze przejęcia dochodzi do podwyższenia kapitału zakładowego, podmiotu przejmowanego nie można wykreślić do czasu finalizacji tego podwyższenia. Pytanie jednak brzmi, czy zwiększenie kapitału zakładowego spółki przejmującej zawsze będzie niezbędne?
W doktrynie wskazuje się, że podwyższenie kapitału nie jest konieczne, jeżeli spółka przejmująca dysponuje wystarczającą ilością udziałów lub akcji, aby przeprowadzić wymianę tych walorów przysługujących wspólnikom lub akcjonariuszom w spółce przejmowanej z zachowaniem właściwej proporcji. W sytuacji, gdy wspólnikowi spółki przejmowanej przed transformacją przysługiwało np. 5% udziałów w spółce, po zmianach również musi zachować te 5%.
Kiedy stosuje się połączenie przez przejęcie?
Połączenie przez przejęcie jest szczególnie zalecane w sytuacji, kiedy występuje duża dysproporcja gospodarcza między uczestnikami transakcji. Zwykle jeden z podmiotów jest wtedy startupem lub firmą na początkowym etapie rozwoju, drugi zaś spółką o ustabilizowanej pozycji rynkowej, np. podmiotem notowanym na giełdzie papierów wartościowych.
Dla przejmowanej spółki duże znaczenie ma uzyskanie praktycznie od razu dużej rozpoznawalności na rynku. Brand spółki przejmującej jest zwykle powszechnie znany, nie ma więc potrzeby budowania swojej renomy od zera, organizowania kosztownych kampanii marketingowych czy planowania kolejnych działań mających na celu zwiększenie zasięgu podmiotu.
Jak przebiega połączenie spółek przez przejęcie?
Proces połączenia spółek może trwać od kilku miesięcy do nawet roku. Decyduje o tym wiele czynników, od jakości współpracy między podmiotami, przez stopień złożoności ich struktury, aż do obciążenia wydziału rejestrowego oraz prawidłowości w przygotowywaniu niezbędnej dokumentacji przez uczestników transakcji. Całą procedurę można podzielić na trzy części:
- managerską;
- właścicielską;
- rejestrową.
Każda z nich wyróżnia się inną specyfiką. Jak przebiegają poszczególne etapy przejęcia?
Faza managerska
Faza managerska rozpoczyna się od sporządzenia planu połączenia, który spółki uzgodniły między sobą. To obszerny dokument, który zgodnie z art. 499 k.s.h. powinien zawierać co najmniej:
- formę prawną, firmę i siedzibę każdej z łączących się spółek oraz sposób połączenia, a w przypadku połączenia przez zawiązanie nowej spółki – również formę prawną, firmę i siedzibę tej spółki;
- stosunek wymiany udziałów lub akcji spółki przejmowanej bądź spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki na udziały lub akcje spółki przejmującej lub nowo zawiązanej i wysokość ewentualnych dopłat pieniężnych, chyba że nie dochodzi do takiej wymiany;
- zasady przyznawania udziałów lub akcji w spółce przejmującej albo nowo zawiązanej, a także dzień o którego te udziały lub akcje uprawniają do uczestnictwa w zysku spółki;
- szczególne prawa przyznane wspólnikom lub innym osobom uprzywilejowanym w spółce przejętej lub nowo zawiązanej oraz korzyści dla członków organów łączących się spółek, jeżeli takie preferencje zostały przyznane.
Do planu połączenia spółek należy dołączyć:
- projekt uchwał o połączeniu spółek;
- projekt zmian umowy albo statutu spółki przejmującej albo nowo zawiązanej;
- ustalenie wartości majątku spółki przejmowanej lub spółek nowo zawiązanych na określony dzień w miesiącu poprzedzający złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia;
- oświadczenie zawierające informację o stanie księgowym spółki sporządzaną dla celów połączenia. Należy dla niej zachować taką samą metodę i układ, jak dla ostatniego bilansu rocznego.
Plan połączenia jest zgłaszany do sądu rejestrowego za pośrednictwem portalu PRS (Portal Rejestrów Sądowych), a także ogłaszany w Monitorze Sądowym i Gospodarczym lub publikowany na stronie internetowej spółki niezwłocznie po jego zgłoszeniu do sądu rejestrowego.
Należy pamiętać, że plan połączenia co do zasady podlega badaniu przez biegłego rewidenta, chyba że wszyscy wspólnicy spółek łączących się wyrazili zgodę na połączenie.
Ostatnim krokiem jest dwukrotne poinformowanie wspólników przez zarząd spółki o zamiarze połączenia z inną spółką. Umowa lub statut spółki mogą przewidywać w tym zakresie również inne wymagania. Pierwsze zawiadomienie powinno nastąpić nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały o połączeniu spółek. Drugie natomiast – w odstępie nie krótszym niż 2 tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia.
Faza właścicielska
Faza właścicielska obejmuje prawo wspólników łączących się spółek do badania określonego rodzaju dokumentów, a także udostępnienia im odpisów tych dokumentów bezpłatnie w lokalu spółki (art. 505 k.s.h.).
Kolejnym etapem jest podjęcie uchwały o połączeniu przez każdą z łączących się spółek, powziętej większością ¾ głosów reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego. Umowa lub statut spółki może przewidywać surowsze wymagania dla uchwały. W spółkach publicznych wymagana jest większość 2/3 głosów.
Uchwała musi zawierać zgodę na połączenie, a także proponowane zmiany w treści umowy lub statutu spółki przejmującej lub treść umowy nowej spółki. Protokół zawierający uchwałę powinien być sporządzony przez notariusza.
Faza rejestrowa
Uchwała o połączeniu spółek musi zostać zgłoszona do sądu rejestrowego za pomocą portalu PRS. Sąd wykreśla spółkę przejmowaną i – w zależności od rodzaju połączenia – wprowadza odpowiednie zmiany we wpisie spółki przejmującej albo wpisuje do rejestru zupełnie nowy podmiot.
Spółka przejmująca lub nowo zawiązana powinna opublikować w MSiG ogłoszenie o połączeniu.
Połączenie spółek a obowiązki członków zarządu
W kontekście łączenia się spółek warto zwrócić uwagę na brzmienie art. 501 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem zarząd każdej z łączących się spółek (zarówno przejmowanej, jak i przejmującej) sporządza pisemne sprawozdanie zawierające:
- uzasadnienie połączenia (w tym uzasadnienie ekonomiczne);
- podstawy prawne połączenia;
- wskazanie stosunku wymiany udziałów lub akcji;
- trudności związanych z wyceną udziałów lub akcji łączących się spółek, jeżeli takie problemy się pojawiły.
Dodatkowo przepis ten nakłada na wszystkie zarządy łączących się spółek obowiązek wzajemnego informowania się o istotnych zmianach w zakresie aktywów i pasywów, jakie nastąpiły między dniem sporządzenia planu połączenia a dniem powzięcia uchwały o połączeniu.
Skutki prawne połączenia spółek
Skutkiem połączenia spółek jest sukcesja uniwersalna o której mowa w art. 494 k.s.h. Przede wszystkim polega ona na tym, że spółka przejmująca lub nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki.
Na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną przechodzą z dniem połączenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które przysługiwały spółce wykreślonej z KRS, chyba że ustawa lub decyzja dotycząca reglamentacji działalności stanowi inaczej. Zmiany w rejestrach lub księgach wieczystych następują wyłącznie na wniosek.
Skutki połączenia spółek dla pracowników
Sukcesja uniwersalna dotyczy również sfery pracowniczej, co zostało potwierdzone w art. 231 k.p. W doktrynie przyjmuje się, że połączenie spółek stanowi rodzaj przejścia zakładu pracy i jako takie nie wymaga aneksów do umów o pracę. Spółki uczestniczące w połączeniu mają jednak obowiązek poinformować o planowanych działaniach pracowników na co najmniej 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy. Zawiadomienie pracowników powinno zawierać:
- przewidywany termin przejścia zakładu pracy;
- przyczyny przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę;
- skutki połączenia dla pracowników (z podziałem na prawne, ekonomiczne oraz socjalne);
- zamierzone działania dotyczące warunków zatrudnienia pracowników, w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania.
Warto pamiętać, że przepisy prawa pracy przyznają pracownikom prawo do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia za 7-dniowym uprzedzeniem w terminie 2 miesięcy od przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę.
Uproszczona procedura połączenia
Obok klasycznej procedury połączenia, przepisy kodeksu spółek handlowych wyróżniają procedurę uproszczoną, o której mowa w art. 51615 k.s.h. Nie jest ona aż tak silnie sformalizowana, a także czasochłonna. W rezultacie do połączenia może dojść szybciej oraz niższym kosztem. Czym wyróżnia się połączenie uproszczone?
Spółka przejmująca musi posiadać minimum 90% udziałów lub akcji w spółce przejmowanej (nie może być to jednak 100%). W takiej sytuacji plan połączenia nie podlega badaniu przez biegłego rewidenta. Spółki nie muszą też podejmować uchwały o połączeniu, a zarząd nie sporządza uzasadnienia połączenia. Wspólnicy mniejszościowy reprezentujący 5% kapitału zakładowego może żądać zwołania zgromadzenia. W modelu uproszczonym ograniczeniu ulega odpowiedzialność członków organów za szkody wynikające z działania lub zaniechania w toku realizacji połączenia.
Połączenie spółek – Kancelaria Prawna Warszawa
Połączenie spółek jest skomplikowanym procesem. Jego przeprowadzenie wymaga nie tylko dobrej znajomości uwarunkowań biznesowych łączących się ze sobą firm, ale przede wszystkim biegłości i praktyki w stosowaniu obowiązujących przepisów. Nieumiejętnie przeprowadzona transakcja może znacząco wydłużyć, a niekiedy nawet uniemożliwić połączenie, dlatego warto powierzyć prowadzenie całego procesu profesjonalistom. Prawnicy z Kancelarii Linke Kulicki zadbają o dochowanie niezbędnych formalności tak, aby połączenie przebiegło możliwie szybko i przyniosło efekt w postaci poprawy wyników biznesowych.