W 2021 roku spółki komandytowe zostały objęte podatkiem CIT. Część przedsiębiorców poszukiwała alternatywnego rozwiązania i ucieczki spod rosnących zobowiązań publicznoprawnych, wybierając alternatywną formę prowadzenia działalności gospodarczej. Wspólnicy, którzy nie planują dalej prowadzić działalności w formie spółki komandytowej mogą ją też zlikwidować. Jak rozwiązać spółkę komandytową, aby cały proces przebiegł możliwie szybko?
Specyfika spółki komandytowej
Spółka komandytowa to jeden z rodzajów spółek osobowych, podobnie jak spółka jawna. Charakteryzuje się dualizmem wspólników – obok komplementariuszy odpowiadającym za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem występują w niej komandytariusze, których zakres kwotowy odpowiedzialności zakreśla suma komandytowa.
Pomimo odrębności w składzie osobowym spółka komandytowa w istotnej mierze bazuje na modelowej konstrukcji spółki jawnej. Wynika to wprost z art. 103§1 k.s.h. w sprawach nieuregulowanych do spółki komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Z uwagi na fakt, że przepisy kodeksu spółek handlowych nie zawierają żadnych wytycznych dotyczących likwidacji spółki komandytowej, poprzez odesłanie należy zastosować regulację dotyczącą likwidacji spółki jawnej, czyli artykuły od 67 do 85 k.s.h.
Przyczyny rozwiązania spółki komandytowej
Aby wspólnicy mogli przeprowadzić likwidację spółki komandytowej w pierwszej kolejności musi dojść do zaistnienia przynajmniej jednej z przyczyn jej rozwiązania. Są to przesłanki wymienione w art. 58§1 k.s.h. Ustawodawca zaliczył do nich:
- przyczyny przewidziane w umowie spółki (np. ziszczenie się konkretnego zdarzenia wskazanego w umowie lub nadejście terminu);
- jednomyślną uchwałę wszystkich wspólników;
- ogłoszenie upadłości spółki (po zakończeniu postępowania upadłościowego);
- śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości (jedynego komplementariusza lub jedynego komplementariusza, którego spadkobiercą jest komplementariusz);
- wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;
- prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu spółki (na żądanie jednego ze wspólników z ważnych powodów).
Warto pamiętać, że w przypadku śmierci wspólnika wspólnicy mogą nadal prowadzić spółkę, o ile udało się zachować w niej dualizm wspólników (a nie zostało w niej np. 2 komplementariuszy), a takie postanowienie znalazło się w umowie spółki lub w uchwale podjętej niezwłocznie po śmierci udziałowca. Podobnie wygląda kwestia kontynuowaniu działalności przez spółkę w razie wypowiedzenia umowy przez wspólnika lub jego wierzyciela. W wyniku dziedziczenia nie może dojść też do sytuacji, kiedy jeden ze wspólników będzie jednocześnie komplementariuszem i komandytariuszem. Jeżeli chodzi o upadłość, to spółka będzie trwała nadal, jeżeli postanowienie zostało uchylone lub umorzone.
Rozwiązanie spółki komandytowej należy odróżnić od jej likwidacji. Zajście przyczyny uzasadniającej rozwiązanie spółki nie prowadzi do jej wykreślenia z rejestru przedsiębiorców. Powoduje jednak co do zasady konieczność wszczęcia procedury likwidacyjnej, której zakończenie powoduje, że sąd wykreśla spółkę z KRS.
Warto zaznaczyć, że od dnia 1 lipca 2021 roku wszystkie wnioski do sądu rejestrowego składa się drogą elektroniczną za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych. Jeżeli spółka komandytowa była zakładana z wykorzystaniem wzorca przez system S-24, wnioski w toku postępowania likwidacyjnego należy składać przez ten system, a nie przez PRS.
Etapy likwidacji spółki komandytowej
Przeprowadzenie likwidacji spółki komandytowej wymaga zachowania określonej kolejności działań przez wspólników. Jakie czynności należy wykonać krok po kroku?
Zgłoszenie likwidacji i wyznaczenie likwidatorów
Pierwszym krokiem jest dokonanie zgłoszenia do sądu rejestrowego, które obejmuje otwarcie likwidacji, wskazanie osób będących likwidatorami wraz z ich danymi (imiona i nazwiska, adresy oraz adresy do doręczeń elektronicznych), a także sposób reprezentacji spółki. Do sądu rejestrowego powinny być zgłaszane też ewentualne zmiany w zakresie reprezentacji podmiotu. Zgłoszenia należy dokonać w terminie 7 dni od dnia otwarcia likwidacji i dokonuje tego każdy likwidator.
Likwidatorami w spółce komandytowej są przede wszystkim wszyscy komplementariusze, jako osoby mające prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji. Nic jednak stoi na przeszkodzie, aby likwidatorami zostali wybrani komplementariusze lub osoby trzecie spoza spółki. Z ważnych powodów likwidatorów może ustanowić sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej w tym interes prawny (np. wierzyciela).
Odwołanie likwidatora wprawdzie jest możliwe, ale:
- wymaga jednomyślności wspólników, jeżeli likwidatorami są komplementariusze;
- musi zostać dokonane przez sąd rejestrowy, jeżeli to sąd powołał likwidatorów.
Z chwilą wszczęcia likwidacji spółka ma też obowiązek posługiwania się zmienioną nazwą – jej firma powinna być uzupełniona o dodatek „w likwidacji”. Zmianę w zakresie nazwy należy zgłosić do właściwego urzędu skarbowego
Przeprowadzenie czynności likwidacyjnych
Likwidatorzy spółki mają za zadanie przeprowadzić czynności likwidacyjne, które zmierzają do zakończenia działalności przez podmiot. Ogólny zakres kompetencji likwidatorów w tym zakresie został wskazany w art. 77 §1 k.s.h. i obejmuje:
- zakończenie bieżących interesów spółki;
- ściągnięcie wierzytelności;
- wypełnienie zobowiązań;
- upłynnienie majątku spółki.
Warto zwrócić uwagę, że ustawodawca posługuje się jedynie ogólnymi pojęciami, które powinny być doprecyzowane w odniesieniu do konkretnej działalności gospodarczej. Czynności likwidacyjne zwykle stanowią też najbardziej złożony i czasochłonny etap całego procesu zamykania działalności gospodarczej. W przypadku małej, dwuosobowej spółki komandytowej o uregulowanej strukturze zobowiązań mogą zająć kilka tygodni. W przypadku podmiotów o zasięgu transgranicznym ten czas może wydłużyć się nawet do wielu miesięcy.
Zakończenie bieżących interesów spółki komandytowej
Przez zakończenie bieżących interesów należy rozumieć stopniowe wycofywanie spółki z obrotu gospodarczego. Likwidatorzy powinni realizować ostatnie obowiązki wynikające z kontraktów, a także stopniowo wypowiadać (w miarę możliwości) umowy łączące spółkę z kontrahentami oraz pracownikami czy też zakończyć negocjacje będące w toku.
Nowe interesy mogą być podejmowane wyłącznie w sytuacji, kiedy jest to niezbędne do zakończenia spraw będących w toku.
Ściągnięcie wierzytelności
Ściągnięcie wierzytelności polega na odzyskaniu przez spółkę wymagalnych wierzytelności zarówno prywatnoprawnych, jak i publicznoprawnych. Likwidatorzy mogą dążyć do tego poprzez podjęcie wszystkich działań dozwolonych prawem, w tym poprzez skierowanie wezwania do zapłaty, złożenia pozwu do sądu powszechnego lub złożenia wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zamiast dochodzić wierzytelności na własną rękę dokonać jej cesji, korzystając np. z usług faktoringowych.
Wypełnienie zobowiązań
Spłata zobowiązań ciążących na spółce obejmuje przede wszystkim na uregulowaniu bezspornych należności na rzecz kontrahentów i pracowników. Dotyczy to zarówno zapłaty świadczeń pieniężnych, jak i spełnienia świadczeń niepieniężnych. Kwoty niewymagalne oraz sporne należy zabezpieczyć, poprzez ich wpłatę do depozytu sądowego.
Ustalenie zobowiązań ciążących na spółce wymaga analizy dokumentów, w tym umów przez nią zawartych.
Upłynnienie majątku spółki
Sprzedaż składników ruchomych następuje z wolnej ręki. W przypadku nieruchomości co do zasady należy przeprowadzić licytację, chyba że wspólnicy jednogłośnie wyrazili zgodę na sprzedać z wolnej ręki.
Podział majątku między wspólników
Jeżeli po przeprowadzeniu czynności likwidacyjnych oraz spłacie i zabezpieczeniu zobowiązań w spółce pozostał majątek, należy go podzielić stosownie do postanowień umowy spółki. Jeżeli umowa nie zawiera regulacji w tym zakresie, w pierwszej kolejności należy spłacić udziały wspólników, a ewentualną nadwyżkę majątku rozdzielić stosownie do udziałów w zysku. Jeżeli wspólnicy wnieśli rzeczy z przeznaczeniem wyłącznie do używania, np. samochód, sprzęt biurowy, należy zwrócić je w naturze.
W toku likwidacji może się okazać, że majątek spółki nie wystarcza na spłatę wszystkich zobowiązań. W takiej sytuacji niedobór należy podzielić według postanowień umowy spółki, a w przypadku braku postanowień w tym zakresie, stosownie do udziału wspólników w stracie.
Stosunek ten jest utrzymany również wtedy, gdy jeden ze wspólników okaże się niewypłacalny. Przypadającą na niego część zadłużenia dzieli się między pozostałych wspólników, którzy jednak mogą na własną rękę zgłosić wobec udziałowca roszczenie regresowe.
Zgłoszenie zakończenia likwidacji i wykreślenie podmiotu z KRS
Likwidatorzy mają obowiązek sporządzić bilans likwidacyjny na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji. Jeżeli postępowanie trwa dłużej niż rok, sprawozdanie powinno zostać złożone na dzień kończący każdy kolejny rok obrotowy.
Po zamknięciu likwidacji likwidatorzy mają obowiązek złożenia do sądu rejestrowego wniosku o wykreślenie wniosku z KRS wraz z następującymi załącznikami:
- bilansem lub sprawozdaniem likwidacyjnym na dzień zakończenia likwidacji;
- oświadczeniem likwidatorów o przeprowadzeniu i zakończeniu likwidacji oraz upłynnieniu majątku spółki;
- oświadczeniem o braku toczących się przeciwko spółce postępowań sądowych, administracyjnych, komorniczych oraz o zaspokojeniu wszystkich wierzytelności;
- uchwałą likwidatorów o wyznaczeniu przechowawcy ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki.
Sąd rejestrowy bada poprawność formalną i zgodność merytoryczną wniosku, a w przypadku braku zastrzeżeń wydaje postanowienie o wykreśleniu podmiotu z KRS. Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia spółka komandytowa ostatecznie traci osobowość prawną i przestaje być przedsiębiorcą.
Warto zapamiętać, że przechowawcą ksiąg i dokumentów może być jeden ze wspólników lub osoba trzecia. W razie niemożności osiągnięcia porozumienia osobę przechowawcy wyznacza sąd rejestrowy. Dokumentacja musi być przechowywana przez okres minimum 5 lat i w tym czasie wspólnicy i osoby mające w tym interes prawny (np. wierzyciele) mają prawo ją przeglądać.
Rozwiązanie spółki komandytowej bez likwidacji
Obok klasycznego modelu likwidacji spółki komandytowej przepisy k.s.h. przewidują również możliwość rozwiązania podmiotu bez postępowania likwidacyjnego. Taka możliwość musi wynikać wprost z umowy spółki i polega na podjęciu przez wspólników jednomyślnej uchwały o rozwiązania spółki bez przeprowadzania likwidacji.
Decydując się na tryb uproszczony wspólnicy muszą porozumieć się co do zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki oraz podziału majątku. Następnie należy złożyć wniosek do sądu rejestrowego o wykreślenie spółki z rejestru KRS (za pośrednictwem PRS lub S-24), załączając do niej:
- uchwałę o rozwiązaniu spółki bez przeprowadzania likwidacji;
- uchwałę o wyznaczeniu przechowawcy ksiąg i dokumentów spółki;
- oświadczeniem o braku toczących się wobec spółki postępowań sądowych, administracyjnych lub komorniczych oraz o zaspokojeniu wszystkich wierzytelności.
Rozwiązanie spółki bez likwidacji to znacznie prostszy, szybszy i tańszy sposób zakończenia działalności gospodarczej. Wymaga jednak jednomyślności wspólników.
Dodatkowe obowiązki związane z likwidacją spółki komandytowej
Niezależnie od obowiązków względem sądu rejestrowego, spółka musi zrealizować też określone czynności wobec urzędu skarbowego, a niekiedy również ZUS.
Do urzędu skarbowego należy zgłosić zmianę danych spółki (nazwy) na formularzu NIP-8, a także przekazać odpis sprawozdania likwidacyjnego oraz wykaz składników majątku na dzień likwidacji. Z kolei po wykreśleniu konieczne jest złożenie formularza VAT-Z w celu wykreślenia podmiotu z rejestru płatników podatku VAT, jeżeli spółka była podatnikiem VAT.
Jeżeli spółka zatrudniała pracowników, należy rozwiązać z nimi umowy o pracę, a następnie wyrejestrować z ubezpieczeń w terminie 7 dni od dnia zakończenia stosunku pracy.
Likwidacja spółki komandytowej jest wieloetapowym i często złożonym procesem. Aby mieć pewność, że przebiega on w zgodzie z prawem oraz możliwie szybko, warto rozważyć skorzystanie ze wsparcia kancelarii prawnej z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze korporacyjnej.