Obniżenie kapitału zakładowego w spółce z o.o.

⟨⟨ Powrót

Obowiązujące przepisy kodeksu spółek handlowych, obok możliwości podwyższenia kapitału zakładowego, przewidują również możliwość jego obniżenia. Kiedy przeprowadza się operację obniżenia kapitału zakładowego w spółce z o.o. i jak ją zaplanować?

Kiedy przeprowadza się obniżenie kapitału zakładowego?

Na wstępie wyjaśnijmy, czym właściwie jest obniżenie kapitał zakładowego. W uproszczeniu można przyjąć, że taka operacja polega na utracie przez danego wspólnika (lub wspólników) części lub wszystkich udziałów w zamian za zwrot przez spółkę równowartości wniesionych wkładów. Obniżenie kapitału zakładowego może kojarzyć się ze złą kondycją finansową spółki kapitałowej, ale w rzeczywistości przyczyn podjęcia takiej decyzji może być wiele.

Wspólnicy mogą uznać, że kapitał zakładowy zadeklarowany w umowie i zgłoszony do KRS jest zbyt wysoki w stosunku do ich potrzeb. W takiej sytuacji dokonuje się obniżenia kapitału, a otrzymaną nadwyżkę można zagospodarować, np. poprzez wypłacenie jej wspólnikom lub przelanie na kapitał zapasowy albo rezerwowy. Środki otrzymane z obniżenia kapitału mogą też służyć do pokrycia straty wynikającej z bilansu.

Inną przyczyną jest zmiana składu osobowego spółki i wystąpienie z niej jednego lub większej liczby wspólników, których udziały nie zostają przejęte przez pozostałych wspólników, ale umorzone.

Wreszcie obniżenie kapitału może wynikać z ponownego oszacowania wkładów niepieniężnych (aportów) i dopasowania kapitału zakładowego do ich realnej wartości. Przeszacowanie wkładów nie tylko pociąga za sobą wyższy podatek PCC, ale także ryzyko, że w razie kłopotów finansowych spółka nie będzie w stanie uzyskać ze sprzedaży składników majątkowych kwoty wystarczającej na pokrycie wierzytelności. W przypadku wnoszenia wkładów pieniężnych nie ma możliwości przeszacowania wkładu, ponieważ jego wartość to po prostu suma wyrażona w pieniądzu.

Niezależnie od przyczyny obniżenia kapitału zakładowego jego wysokość w spółce z o.o. nie może spaść poniżej ustawowej granicy 5 tysięcy złotych, a wartość udziału poniżej 50 zł. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, kiedy wraz z obniżeniem następuje podwyższenie kapitału co najmniej do minimalnej wysokości.

W jakich formach może zostać przeprowadzone umorzenie kapitału zakładowego?

Przepisy regulujące działanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przewidują trzy sposoby obniżenia kapitału zakładowego:

poprzez umorzenie udziałów (np. ze 100 udziałów po 100 zł każdy umarza się 50 udziałów, wskutek czego wysokość kapitału zakładowego spada z 10 do 5 tysięcy złotych, a 5 tysięcy złotych przechodzi na kapitał rezerwowy);
poprzez zmniejszenie wartości udziałów (np. ze 100 udziałów po 100 zł umarza się wartość 50 zł z każdego udziału);
umorzenie udziałów z jednoczesnym zmniejszeniem ich wartości (stanowi połączenie wskazanych wyżej dwóch metod).

Jeżeli umowa spółki przewiduje równe udziały wspólników, umorzenie kapitału zakładowego musi obejmować każdy z udziałów. W przypadku udziałów o nierównej wartości, umorzenie może dotyczyć wszystkich udziałów lub jedynie ich części.

Etapy obniżenia kapitału zakładowego

Procedura obniżenia kapitału zakładowego jest silnie sformalizowana i wymaga dochowania ustawowej procedury, w tym zrealizowania czynności informacyjnych względem wierzycieli oraz sądu rejestrowego. Jak przeprowadzić ją krok po kroku?

Etap I – uchwała spółki

Pierwszą czynnością jaką realizuje spółka w ramach obniżenia kapitału powinno być podjęcie uchwały w tym przedmiocie. Zgodnie z art. 263 §1 k.s.h., uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna określać:

wysokość o jaką kapitał zakładowy ma zostać obniżony;
sposób obniżenia kapitału.

Uchwałę w kwestii obniżenia kapitału podejmuje zgromadzenie wspólników większością 2/3 głosów, chyba że umowa spółki przewiduje surowsze warunki dla podjęcia decyzji . Uchwała dla swej ważności wymaga zachowania formy aktu notarialnego (obniżenie kapitału zakładowego jest de facto zmianą umowy spółki).

Obok zasady ogólnej warto wskazać na brzmienie art. 199 §5 w zw. z §4 k.s.h., który przewiduje, że w razie warunkowego umorzenia udziału wskutek ziszczenia się określonego zdarzenia pomimo braku uchwały zgromadzenia wspólników, zarząd niezwłocznie podejmuje uchwałę w przedmiocie obniżenia kapitału zakładowego. Powzięcie uchwały nie jest niezbędne, jeżeli umorzenie udziału następuje z czystego zysku.

Jeżeli uchwałę podejmuje zarząd, przepisy (art. 265 §4 k.s.h.) przewidują konieczność złożenia przez członków zarządu oświadczenia w formie aktu notarialnego, z którego treści wynika, że zostały spełnione wszystkie warunki obniżenia kapitału zakładowego wymienione w umowie, ustawie oraz w uchwale o obniżeniu kapitału zakładowego.

Etap II – zawiadomienie wierzycieli

Uchwalone obniżenie kapitału zakładowego zarząd ma obowiązek ogłosić, informując jednocześnie wierzycieli oraz wzywając ich do wniesienia sprzeciwu w terminie 3 miesięcy (tzw. postępowanie konwokacyjne), licząc od dnia ogłoszenia, jeżeli nie zgadzają się na obniżenie. Ogłoszenie o obniżeniu kapitału publikuje się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Wierzyciele, którzy złożyli sprzeciw powinni zostać zaspokojeni (np. poprzez spłatę wierzytelności) lub zabezpieczeni (poprzez złożenie stosownej sumy do depozytu sądowego). Przyjmuje się, że wierzyciele, którzy nie złożyli sprzeciwu, zgadzają się na obniżenie kapitału zakładowego.

Procedury zawiadomienia wierzycieli nie stosuje się, jeżeli obniżenie kapitału zakładowego nie pociąga za sobą zwrotu wkład na kapitał zakładowy, a jednocześnie z obniżeniem następuje podwyższenie kapitału zakładowego do jego pierwotnej wysokości.

Co zrobić w sytuacji, kiedy spółka nie dysponuje majątkiem wystarczającym do zaspokojenia lub zabezpieczenia wszystkich wierzycieli w pełni? Niestety niezbędne będzie odstąpienie od obniżenia kapitału i przełożenie operacji do czasu, kiedy osoba prawna znajdzie się w lepszej kondycji finansowej.

Etap III – zgłoszenie obniżenia kapitału zakładowego do KRS

Obniżenie kapitału zakładowego powinno zostać zgłoszone do sądu rejestrowego właściwego według siedziby spółki. Do ogłoszenia należy dołączyć:

uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego;
dowody należytego wezwania wierzycieli;
oświadczenia wszystkich członków zarządu stwierdzające, że wszyscy wierzyciele, którzy w ustawowym terminie 3 miesięcy złożyli sprzeciw zostali zaspokojeni lub zabezpieczeni.

Termin na zgłoszenie uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego do sądu rejestrowego wynosi 6 miesięcy od dnia jej podjęcia. Obowiązek ten realizuje zarząd spółki.

Na czym polega umorzenie udziałów z czystego zysku?

Obok standardowej procedury umorzenia kapitału kodeks spółek handlowych przewiduje również możliwość umorzenia udziałów z czystego zysku. To operacja, która polega na spłacie udziałów w nadwyżki w kapitale spółki. Rezultat jest więc dokładnie taki sam, jak w przypadku podstawowego trybu umorzenia, ale cała operacja jest znacznie prostsza. Nie ma potrzeby zwoływania postępowania konwokacyjnego. Wystarczy podjąć uchwałę (w formie pisemnej, a nie aktu notarialnego), a następnie zgłosić ją do KRS.
Jedynym warunkiem od którego zależy możliwość sięgnięcia po umorzenie z czystego zysku jest wypracowanie przez spółkę zysku i przeznaczenie go właśnie na spłatę wspólników, a nie np. wypłatę dywidendy.