Wśród dostępnych form prowadzenia działalności gospodarczej obok działalności jednoosobowej oraz spółek prawa handlowego polski ustawodawca przewidział również spółkę cywilną. Czym wyróżnia się ta forma organizacyjno-prawna i jak wygląda sposób reprezentacji oraz prowadzenie spraw w spółce cywilnej?
Czym jest spółka cywilna i kto może ją założyć?
Już na wstępie należy podkreślić, że spółka cywilna – pomimo nazwy sugerującej konotacje ze spółkami prawa handlowego – nie jest spółką w rozumieniu przepisów kodeksu spółek handlowych. To rodzaj umowy nazwanej uregulowanej przepisami kodeksu cywilnego w artykułach od 860 do 875 k.c. Zgodnie z brzmieniem art. 860 §1 k.c. przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.
Spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, a relacje między jej wspólnikami określa umowa w formie pisemnej. Brak odrębności podmiotowej oznacza, że wszelkie prawa, jak i zobowiązania nabywają lub zaciągają wspólnicy, a majątek spółki zgromadzony w trakcie jej istnienia stanowi ich własność.
Ustawodawca nie wskazał wprost, że cel istnienia spółki cywilnej musi mieć charakter zarobkowy, dlatego dopuszcza się zawiązywanie spółek cywilnych, które nie są ukierunkowane na osiągnięcie zysku.
Wspólnikami spółki cywilnej najczęściej będą osoby fizyczne prowadzące indywidualną działalność gospodarczą. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby w poczet wspólników przyjąć również jednostki organizacyjne.
Wspólnicy decydujący się na założenie spółki cywilnej powinni zdawać sobie sprawę, że brak odrębności podmiotowej ma daleko idące skutki na płaszczyźnie odpowiedzialności za zobowiązania względem wierzycieli. Stosownie do brzmienia art. 864 k.c. za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie.
W praktyce oznacza to, że wierzyciel sam decyduje o tym czy zwróci się o zaspokojenie swoich roszczeń do jednego, niektórych czy też wszystkich wspólników. Zasady tej nie można wyłączyć w drodze umowy, choć wspólnicy mają możliwość określenia zasad odpowiedzialności za zaciągane przez siebie zobowiązania. Ewentualne rozliczenia w tym zakresie mogą być realizowane poprzez roszczenia regresowe.
Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki cywilnej
Spółka cywilna, która ma sprawnie funkcjonować w obrocie handlowym musi zadbać o należytą regulację prowadzenia jej spraw i reprezentację. Czym różnią się te pojęcia i co na ten temat mówią przepisy?
Reprezentacja w spółce cywilnej
Reprezentacja spółki to nic innego, jak dokonywanie czynności prawnych, które odnoszą rezultat po stronie danego podmiotu. W uproszczeniu można powiedzieć, że reprezentacja określa relację spółki cywilnej (tworzących ją wspólników) z osobami trzecimi. Jeżeli więc wspólnicy zawierają np. umowę sprzedaży samochodu lub umowę dostawy, działanie w tej sferze będzie reprezentacją.
W doktrynie pojęcie reprezentacji rozumie się czynność zewnętrzną dokonaną przez wspólników legitymowanych do działania w imieniu ogółu tworzącego spółkę cywilną.
Kto może reprezentować spółkę cywilną? Ogólną zasadę w tym zakresie zawiera art. 866 k.c., który stanowi, że w braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest uprawniony do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw. Jeżeli więc wspólnik został wyłączony od prowadzenia spraw spółki, nie będzie miał też prawa do jej reprezentacji.
Taka regulacja oznacza, że ustawodawca dopuszcza możliwość, aby spółkę cywilną reprezentowali wszyscy wspólnicy, jak również wyłącznie niektórzy spośród nich. Co istotne zasadę raz określoną w umowie spółki można zmienić w późniejszej uchwale.
Warto wskazać, że dopuszcza się możliwość udzielenia prokury w spółce cywilnej. Aby jednak osiągnąć efekt analogiczny jak w przypadku spółek prawa handlowego, każdy ze wspólników powinien udzielić prokury tej samej osobie fizycznej.
Prowadzenie spraw w spółce cywilnej
Prowadzenie spraw spółki cywilnej obejmuje jej sferę wewnętrzną, czyli proces decyzyjny realizowany przez ogół wspólników. Co do zasady każdy ze wspólników jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki stosownie do art. 865 §1 k.c. Powinność w tym zakresie oznacza, że celowe uchylanie się od prowadzenia spraw spółki przez wspólnika może zostać uznane za naruszenie umowy i prowadzić do powstania odpowiedzialności odszkodowawczej względem pozostałych wspólników.
Przepisy kodeksu cywilnego w ramach prowadzenia spraw spółki wyróżniają trzy grupy czynności. Realizowanie każdej z nich wygląda nieco inaczej.
Czynności zwykłego zarządu w spółce cywilnej
Czynności zwykłego zarządu obejmują działania, które są niezbędne, aby spółka mogła prawidłowo funkcjonować w obrocie. Przykłady czynności zwykłego zarządu w spółce cywilnej to np. odbieranie towarów od kontrahentów i dostarczanie ich do klientów oraz wykonywanie bieżącej działalności.
Zgodnie z art. 865 §2 k.c. czynności zwykłego zarządu może wykonać każdy ze wspólników pod warunkiem, że żaden z pozostałych wspólników nie zgłosi sprzeciwu. W takiej sytuacji niezbędne będzie podjęcie uchwały zezwalającej na dokonanie czynności. Jeżeli umowa spółki nie określa sposobu podejmowania uchwały, wspólnicy mogą odwołać się do jednego z dwóch stanowisk doktryny – uchwałę podejmują wszyscy wspólnicy albo wszyscy z wyłączeniem tego, który zgłosił sprzeciw.
Czynności przekraczające zwykły zarząd w spółce cywilnej
Za czynności przekraczające zwykły zarząd uważa się te, które prowadzą do rozporządzenia majątkiem należącym do wspólników lub wiążą się ze zmianą jego przeznaczenia, zmianą gospodarowania lub poczynieniem inwestycji.
Wytyczenie wyraźnej granicy między czynnościami zwykłego zarządu a tymi, które przekraczają zwykły zarząd jest niemożliwe, ponieważ wiele zależy od skali i specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej. Może się okazać, że dla spółki cywilnej o zasięgu lokalnym dana czynność będzie już przekraczała zwykły zarząd, ale dla innej – operującej na obszarze całego kraju – będzie jeszcze mieściła się w granicach zwykłego zarządu.
Aby uniknąć wątpliwości warto wprowadzić w umowie listę czynności, które wspólnicy uznają za przekraczające zakres zwykłego zarządu. Może to być np. nabycie nieruchomości lub zaciągnięcie zobowiązania powyżej określonej kwoty.
Do podjęcia każdej czynności, która wykracza poza zakres zwykłego zarządu wymagana jest uchwała wspólników spółki cywilnej. Ustawa nie określa czy uchwała musi mieć charakter jednomyślny, dlatego dopuszcza się możliwość wprowadzenia innego progu, np. ¾ głosów wszystkich wspólników. Warto zwrócić uwagę, że w przeciwieństwie do spółek kapitałowych prawa handlowego uchwały w spółce cywilnej nie muszą zapadać w formie pisemnej. Oczywiście tak najłatwiej zachować porządek, ale dopuszczalne jest podejmowanie decyzji także w mniej sformalizowanej formie (np. ustnej).
Czynności nagłe w spółce cywilnej
Prowadzenie spraw spółki może obejmować również tzw. czynności nagłe. Pod tym pojęciem rozumie się wszelkie działania, których niepodjęcie mogłoby narazić spółkę na straty. Może to być np. podjęcie decyzji o usunięciu awarii instalacji, która może skutkować zniszczeniem przechowywanego towaru. Czynności nagłe może zrealizować każdy ze wspólników bez konieczności uprzedniego podejmowania uchwały.
Czynności nagłe obejmują zarówno zwykły zarząd, jak i działania przekraczające zakres zwykłego zarządu.
Projektując umowę spółki cywilnej warto rozważyć uregulowanie w niej w sposób precyzyjny kwestii dotyczących reprezentowania spółki cywilnej oraz prowadzenia jej spraw. Choć nie jest to niezbędne – w razie braku spersonalizowanych postanowień zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego – w praktyce pozwala na stworzenie modelu decyzyjnego dopasowanego do oczekiwań wspólników.
Prowadzenie spraw spółki cywilnej i reprezentowanie jej na zewnątrz
Jako kancelaria prawna specjalizująca się w prawie spółek, oferujemy fachowe doradztwo prawne dla spółek cywilnych.
Zespół Kancelarii Prawnej Linke Kulicki od lat rozwiązuje problemy dotyczące m.in. spółek cywilnych, a obsługa prawna spółek stanowi jeden z głównych obszarów jej działania.
W czym możemy Ci pomóc?
- sporządzenie umowy spółki cywilnej,
- przygotowywanie wszelkich innych porozumień między wspólnikami,
- wsparcie prawne przy obowiązkach rejestrowych,
- wsparcie prawne w prowadzeniu biznesu (m.in. umowy, negocjacje, spory),
- obsługa procesu likwidacji spółki cywilnej,
- przygotowanie planu sukcesji.