Zaprojektowanie grupy kapitałowej w taki sposób, aby funkcjonowała sprawnie, zgodnie z prawem i przynosiła dużej zyski, jest niemałym wyzwaniem dla zarządów spółek wchodzących w jej skład. Mechanizmem, który może jednak przynieść szereg korzyści, jest reorganizacja grupy kapitałowej. Na czym polega takie działanie i jak przeprowadzić reorganizację bezpiecznie i skutecznie?
Czym jest grupa kapitałowa?
Definicję pojęcia grupy kapitałowej w polskim prawie można znaleźć m.in. w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z jej art. 4 pkt 14 poprzez grupę kapitałową rozumie się wszystkich przedsiębiorców, którzy są kontrolowani w sposób bezpośredni lub pośredni przez jednego przedsiębiorcę, w tym tego przedsiębiorcę. Grupy kapitałowe mogą tworzyć także holding, którego zasady działania zostały opisane w kodeksie spółek handlowych. Nie są to jednak pojęcia tożsame.
Grupy kapitałowe funkcjonują w określonej konfiguracji podmiotowej, jeżeli chodzi o siłę poszczególnych powiązań. W miarę, jak zmienia się otoczenie prawne i gospodarcze spółek tworzących grupę kapitałową, może się okazać, że dotychczasowa struktura nie jest optymalna.
Dlaczego grupy kapitałowe decydują się na reorganizację?
Przyczyn, dla których zarządy spółek tworzących grupy kapitałowe decydują się na reorganizację, może być wiele. Często działania mają podłoże ekonomiczne i np. zmierzają do pozyskania wysokiego finansowania. Innym razem polegają na reorganizacji i uproszczeniu struktury, uczynieniu jej bardziej transparentną lub tańszą.
Niekiedy reorganizacja grupy kapitałowej ma na celu zażegnanie powtarzających się konfliktów między spółkami lub też przygotowanie się na kryzys gospodarczy.
Z jakimi wyzwaniami mierzą się zarządy reorganizowanych grup kapitałowych?
Przeprowadzenie transakcji M&A, ponieważ to na nich opierają się działania restrukturyzacyjne, może wydawać się proste, ale tak jest jedynie w teorii. W praktyce tak, jak wiele jest przyczyn restrukturyzacji, tak odmienna może być strategia działania zarządów. Niezależnie jednak od planowanych działań, ważne jest precyzyjne zrozumienie całego procesu M&A oraz przygotowanie się do niego. Z jakimi wyzwaniami najczęściej mierzą się restrukturyzowane spółki?
Aspekty prawne
Kluczowe dla sprawnej realizacji M&A jest doskonała znajomość przepisów. Ma to szczególnie duże znaczenie przy operacjach transgranicznych, np. założeniu spółki-córki za granicą, czy też przeniesienie siedziby statutowej spółki poza granice Rzeczypospolitej Polskiej.
Konieczność koordynowania działań w dwóch (lub większej liczbie) porządków prawnych wymaga sięgnięcia po pomoc profesjonalistów z praktyczną znajomością prawa obcego. Trzeba bowiem pamiętać, aby nie przenosić podświadomie rozwiązań obowiązujących w polskim porządku prawnym na grunt innej jurysdykcji.
Aspekty podatkowe
Kolejna kwestia dotyczy optymalizacji podatkowej grupy kapitałowej. Jej cel jest analogiczny, jak w przypadku optymalizacji pojedynczych spółek – płacenie niższych i lepiej rozłożonych w czasie podatków. Samo zadanie jest jednak sporo trudniejsze, ponieważ trzeba wziąć pod uwagę nie tylko wzajemne relacje podmiotów i rządzące nimi zasady opodatkowania, ale także przepisy odnoszące się do bytu określanego mianem podatkowej grupy kapitałowej. Zasadnicze korzyści płynące z optymalizacji w tym przypadku obejmują:
- uproszczone płacenie podatków, ponieważ obowiązki w tym zakresie dotyczą przede wszystkim spółki dominującej,
- możliwość obniżenia efektywnego opodatkowania w sytuacji, kiedy część podmiotów wchodzących w skład grupy generuje straty podatkowe,
- brak konieczności realizacji obowiązków z zakresów cen transferowych w zakresie rozliczeń między podmiotami wchodzącymi w skład grupy kapitałowej.
Często grupom kapitałowym będzie łatwiej skorzystać z tzw. ulg innowacyjnych, np. ulgi B+R, ulgi na robotyzację, na prototyp i innych, niż spółkom działającym samodzielnie, ponieważ dysponują większymi zasobami i bardziej rozbudowaną infrastrukturą. Trzeba jednak pamiętać, że dokumentowanie i rozliczanie tych ulg bywa problematyczne. W razie wątpliwości dobrym rozwiązaniem może być wystąpienie o interpretację indywidualną, która zabezpieczy interesy podatnika.
Aspekty pracownicze
Zarządzanie i restrukturyzacja grup kapitałowych rodzi także wiele wątpliwości w zakresie prawa pracy, ponieważ spółki dążą do oszczędności poprzez „przerzucanie” pracowników z jednego podmiotu do drugiego. Takie działanie, choć samo w sobie jest legalne, wymaga dobrego zaplanowania takich kwestii, jak:
- regulowanie czasu pracy i jego różnicowanie,
- treść umowy o pracę z pracownikiem,
- zasady liczenia wypracowanych przez pracownika nadgodzin,
- możliwość łączenia umowy o pracę oraz umowy o dzieło,
- obowiązki pracodawcy względem pracownika delegowanego do pracy w innej spółce.
Dodatkowo zarządy mogą realizować odmienną strategię względem uzupełniania siły roboczej, np. poprzez „leasing pracowniczy” w rozumieniu przepisów kodeksu pracy albo outsourcing.
Aspekty związane z własnością intelektualną
Reorganizacja grupy kapitałowej może rodzić też pytania związane z optymalizacją portfolio IP – znaków towarowych, patentów, praw autorskich. Odpowiednie zarządzanie nimi, np. poprzez przeniesienie spółki czerpiącej zysk z licencji IT do kraju, gdzie takie dochody są nieopodatkowane, pozwala zwiększyć zysk, a pośrednio obniżyć marżę i zwiększyć konkurencyjność podmiotów gospodarczych.
Przed dylematami związanymi z reorganizacją portfolio IP stają spółki z obszaru software house, ale także producenci gier komputerowych, którzy czasami rejestrują znaki towarowe nawet w kilkudziesięciu krajach świata.
Sprawdź również: Badanie Due Diligence w obszarze własności intelektualnej – jak wygląda?
Jak przebiegają restrukturyzacje grup kapitałowych?
Trudno wskazać na jeden, uniwersalny sposób restrukturyzacji w obrębie grupy kapitałowej. Istotne znaczenie dla modelu działania ma stan faktyczny, cele zarządów spółek, ale też prawodawstwo, które niekiedy ulega zmianom, nie zawsze kosmetycznym.
Podstawowymi metodami M&A są fuzje (ang. mergers) i przejęcia (ang. acquisitions) Pierwsze z nich polega na utworzeniu nowego podmiotu, na który przechodzi cały majątek łączących się spółek, te zaś w rezultacie tracą byt. Z kolei przejęcie to zdobycie kontroli jednej spółki nad inną, która zachowuje wprawdzie odrębność podmiotową, ale traci niezależność.
Jeszcze inną strategią jest carving out, czyli wydzielenie samodzielnej części biznesu i jego sprzedaż zewnętrznym inwestorom. Nie są to oczywiście wszystkie możliwe działania, tym bardziej że polski ustawodawca w sierpniu 2023 r. znowelizował przepisy kodeksu spółek handlowych, stwarzając nowe – krajowe i transgraniczne – metody reorganizacji.
Reorganizacje krajowe zostały rozbudowane o:
Z kolei nowe transakcje transgraniczne objęły przeniesienie siedziby spółki poza siedzibę Rzeczypospolitej Polskiej, transgraniczne podziały spółek oraz uproszczone połączenie transgraniczne.
Nowe metody reorganizacji transgranicznych potencjalnie mogą prowadzić do nadużywania dostępnych konstrukcji w celu unikania opodatkowania, dlatego ustawodawca nałożył w związku z nimi dodatkowe wymagania na przedsiębiorców. Chodzi przede wszystkim o konieczność uzyskania zaświadczenia, że operacja jest zgodna z polskim prawem, ale też opinii dotyczącej skutków podatkowych takiego działania. Oczywiście dodatkowe formalności wpłyną na wydłużenie całej procedury.
Jak poradzić sobie z reorganizacją grupy kapitałowej?
Aby reorganizacja grupy kapitałowe zrodziła jak najmniej nieprzewidzianych sytuacji, należy zaplanować ją z wyprzedzeniem. Dokładne określenie celów, wytyczenie kamieni milowych dla kolejnych działań oraz skorzystanie ze wsparcia profesjonalistów z pewnością pomogą w tym trudnym okresie.
Zmiany w obrębie grupy kapitałowej mogą ciągnąć się miesiącami, dlatego ważne jest skoordynowanie poszczególnych faz tak, aby trwały jak najkrócej, ale też nie zakłócały bieżącej działalności.
Kancelaria Linke Kulicki świadczy kompleksowe wsparcie prawne na rzecz przedsiębiorców, którzy dążą do optymalizacji bieżącej działalności. Nasz zespół oferuje pomoc na każdym etapie reorganizacji. Przygotowujemy plan działania z uwzględnieniem operacji krajowych i zagranicznych, nadzorujemy przebieg reorganizacji od strony formalno-prawnej i dbamy o zgodność z prawem biznesu. Nasze działania możemy uzupełnić o badania due dilgence na różnych etapach reorganizacji, a także audyty w zakresie compliance.