Finansowanie inwestycji przez spółkę prawa handlowego wymaga posiadania odpowiednio wysokiego kapitału. Aby uniknąć konieczności sięgania po niekorzystne finansowanie dłużne warto rozważyć zaciągnięcie pożyczki u udziałowca spółki z o.o. Co warto wiedzieć o takiej transakcji?
Kiedy warto skorzystać z pożyczki od wspólnika?
Pożyczka do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością udzielona przez wspólnika lub członka zarządu pozwala na uniknięcie ubiegania się o finansowanie z banku lub SKOK-u. Dzięki temu spółka ma szansę uniknąć wysokiego oprocentowania i niekorzystnych warunków spłaty i łatwiej jej negocjować sprzyjające warunki umowy.
Finansowanie udzielone przez wspólnika jest szczególnie istotne w przypadku firm z krótką historią działalności operacyjnej i brakiem historii kredytowej. Instytucje udzielające finansowanie zwykle uznają takie podmioty za mało wiarygodne, co znajduje odzwierciedlenie w niekorzystnych warunkach umowy pożyczki.
Na czym polega pożyczka wspólnika do spółki z o.o.?
Do umowy pożyczki zawieranej przez spółkę prawa handlowego i jej wspólnika stosuje się ogólne zasady kodeksu cywilnego regulujące umowę pożyczki. Stosownie do brzmienia art. 720 §1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na wartość biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy oznaczonych co do gatunku.
Umowa pożyczki, której wysokość przekracza 1 000 zł powinna zostać zawarta z zachowaniem formy dokumentowej. Istotne jest więc jedynie, aby treść oświadczenia woli pozwalała na identyfikację stron i zapoznanie się z całą treścią oświadczenia. Dla bezpieczeństwa zaleca się jednak dochowanie formy pisemnej zwykłej.
Pożyczka dla spółki z o.o. od wspólnika – kto reprezentuje spółkę?
Zawieranie umowy między wspólnikiem lub członkiem zarządu a spółką wymaga zachowania odpowiednich reguł reprezentacji, aby nie doprowadzić do nieważności kontraktu.
Jeżeli to wspólnik udziela spółce pożyczkę, umowę po stronie spółki podpisują osoby uprawnione do jej reprezentacji według przepisów KRS. W przypadku spółki w organizacji zastosowanie znajdzie art. 161 §2 k.s.h. na mocy którego spółkę z o.o. w organizacji reprezentuje zarząd albo pełnomocnik powołany uchwałą wspólników. Po wpisie spółki do KRS stosuje się już art. 205 §1 k.s.h., który stanowi, że jeżeli zarząd spółki jest wieloosobowy sposób reprezentacji spółki określa umowa. Jeżeli umowa nie zawiera postanowień w tym zakresie, do reprezentacji spółki jest uprawnionych wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu z prokurentem.
W sytuacji, gdy pożyczki udziela członek zarządu, zgodnie z art. 210 §1 k.s.h. w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Należy też zwrócić uwagę na konieczność uzyskania zgody zgromadzenia wspólników, jeżeli spółka zawiera z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem lub likwidatorem następujące rodzaje umów (zgodnie z art. 15 §1 k.s.h):
- kredyt;
- pożyczka;
- poręczenie;
- inna umowa o podobnym skutku.
Zupełnie inaczej wygląda kwestia umowy pożyczki wspólnika do spółki jednoosobowej. Jeżeli wspólnik, któremu przysługują wszystkie udziały jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu do zawarcia umowy niezbędne jest zachowania formy aktu notarialnego. Notariusz ma obowiązek zgłoszenia dokonania takiej czynności do sądu rejestrowego.
W zależności od kwoty pożyczki i wysokości kapitału zakładowego może pojawić się również potrzeba podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników w trybie art. 230 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem, rozporządzenie prawa lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Takie rozwiązanie pozwala na wprowadzenie do umowy spółki mechanizmu kontrolnego, który ma przeciwdziałać nieodpowiedzialnemu zaciąganiu zobowiązań przez spółkę.
Opodatkowanie pożyczki wspólnika do spółki z o.o. a PCC
Pożyczka wspólnika dla spółki z o.o. jest zwolniona z podatku od czynności cywilnoprawnych. Wynika to wprost z art. 9 pkt 10 lit i ustawy o PCC, który stanowi, że zwalnia się z podatku następujące czynności cywilnoprawne – pożyczkę udzieloną przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej.
Należy jednak dokonać rozróżnienia, zgodnie z którym zwolnienie nie będzie obowiązywało w przypadku, kiedy pożyczki na rzecz spółki udziela np. członek zarządu niebędący jednocześnie wspólnikiem. W takiej sytuacji zastosowanie znajdą zasady ogólne. Pożyczka jest opodatkowana stawką 0,5% kwoty lub wartości tej pożyczki.
Niezależnie od zwolnienia z PCC organy podatkowe uznają pożyczkę za odpłatne świadczenie usług na gruncie ustawy o VAT. Czynność wprawdzie podlega podatkowi od towarów i usług, ale jest z niego zwolniona na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT (vide: interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z dnia 18 marca 2022 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.87.2022.5.IB). Warunkiem zwolnienia jest, aby obie strony umowy były podatnikami VAT, a pożyczka pozostawała w związku z prowadzoną przez spółkę działalnością. Pożyczka korzysta ze zwolnienie niezależnie od jej wysokości.
Z punktu widzenia podatku CIT pożyczki nie uznaje się za przychód spółki, a wspólnik nie może wykazać jej jako koszty uzyskania przychodu.
Jak powinna wyglądać umowa pożyczki wspólnika dla spółki z o.o.?
Konstrukcja umowy pożyczki zazwyczaj nie jest nadmiernie skomplikowana, warto jednak zwrócić uwagę, że ustawodawca w ramach jednej z ostatnich nowelizacji nieco zmienił regulację tego kontraktu. Do podstawowych elementów, które powinny się w nim znaleźć zalicza się:
- oznaczenie stron umowy;
- wskazanie wysokości pożyczanej kwoty pieniędzy;
- określenie terminu i sposobu wypłacenia pożyczki oraz jej zwrotu;
- wskazanie wysokości oprocentowania pożyczki.
Obowiązujące przepisy pozwalają pożyczkodawcy naliczać obok oprocentowania za korzystanie kapitału także innego rodzaju kosztów (tzw. koszty pozaodsetkowe), w tym marże, prowizje, opłaty związane z odroczeniem terminu spłaty pożyczki czy koszty usług podatkowych, w tym związanych z ubezpieczeniem pożyczki lub ustanowieniem jej zabezpieczenia. Jednocześnie znowelizowane przepisy limitują maksymalną wysokość kosztów pozaodsetkowych, aby zapobiec lichwie.
Przed zawarciem umowy pożyczkodawca powinien w sposób jasny i niebudzący wątpliwości poinformować pożyczkobiorcę o wszystkich dodatkowych kosztach związanych z udzieleniem pożyczki – zarówno odsetkach, jak i kosztach pozaodsetkowych.
Jeżeli strony decydują się na ustanowienie zabezpieczenia, umowa pożyczki powinna dokładnie określać sposób tego zabezpieczenia oraz wartość. Uchybienia w zakresie zabezpieczenia powodują, że umowa pożyczki zostanie uznana za nieważną.
Pożyczka od spółki dla wspólnika
Pożyczka dla wspólnika spółki z o.o., której udziela spółka jest regulowana analogicznie jak w przypadku odwrotnej relacji. Świadczenie jest zwolnione z podatku VAT, choć należy wykazać je w deklaracji podatkowej. Jeżeli chodzi o podatek od czynności cywilnoprawnych to zwolnienie wynika z faktu podlegania przez spółkę regulacji podatku od towarów i usług. Nie ma przy tym znaczenia fakt, że pożyczka na gruncie VAT jest zwolniona z podatku (art. 2 pkt 4 ustawy o PCC). Neutralność podatkowa zachodzi zarówno po stronie pożyczkodawcy, jak i pożyczkobiorcy.
Skorzystanie ze środków wspólnika w celu dokapitalizowania inwestycji może okazać się świetnym sposobem na przyspieszenie rozwoju gospodarczego spółki z o.o. Możliwe jest też udzielenie pożyczki przez spółkę innej spółce. Należy jednak dobrze przemyśleć treść umowy, a także zadbać o dochowanie zgód i wymagań korporacyjnych. Aby zwiększyć bezpieczeństwo transakcji warto rozważyć ze wsparcia kancelarii prawnej z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze przedsiębiorców.