Pytanie z tytułu tego artykułu nie pada zbyt często. Ale jeśli pada to od razu jako prawnicy wiemy, że dzieje się coś poważnego w relacji pomiędzy funduszem VC/aniołem biznesu a startupem, który otrzymał finansowanie. Niestety umowa inwestycyjna jest dokumentem, którego nie da się wyrzucić do kosza przy pierwszym lepszym sporze. Nie da się jej wypowiedzieć tak jak ma to miejsce w np. w umowach b2b na świadczenie usług. Wynika to z tego, że wiele czynności, które zostały zrealizowane w wyniku podpisania umowy inwestycyjnej jest nieodwracalnych.
Jakie sytuacje uprawniają do próby rozwiązania umowy z inwestorem?
Co prawda umowa inwestycyjna jest tego rodzaju umową, której nie da się wypowiedzieć ale nie oznacza to, że w zupełności nie da się nic z tym tematem zrobić. Zazwyczaj przewiduje się w umowach inwestycyjny różne furtki uprawniające startup do skorzystania z pewnych opcji, które mają jeden cel – zakończyć współpracę z inwestorem.
Jeśli nie wypowiedzenie to co?
Powstaje pytanie – jeśli nie mogę wypowiedzieć umowy inwestycyjnej to co mogę zrobić? Po pierwsze umowę inwestycyjną zawsze można rozwiązać za porozumieniem stron. Po drugie od umowy inwestycyjnej w pewnych wypadkach można odstąpić. Odstąpienie często jest mylone z wypowiedzeniem, a ma ono różne skutki. Realizując odstąpienie tak naprawdę umowa inwestycyjna przestaje istnieć. Uważa się, że po odstąpieniu od umowy mamy sytuację tak jakby ta umowa nigdy nie została zawarta. Co za tym idzie, strony muszą zwrócić sobie wzajemne świadczenie.
Brak wpłaty środków przez inwestora
Podstawowym powodem odstąpienia od umowy inwestycyjnej przez startup jest brak wpłaty środków przez inwestora do spółki. Inwestycja w startup praktycznie w każdym przypadku dokonywana jest poprzez podwyższenie kapitału zakładowego i emisję nowych udziałów. Te nowe udziały mają być następnie objęte przez inwestora. W zamian za objęcie udziałów inwestor wpłaca określoną kwotę. Umowy inwestycyjne najczęściej przewidują, że jeśli inwestor nie wpłaci tych środków do spółki to startup i founderzy będą mieli prawo odstąpić od umowy.
Pomijam przy tym fakt, że zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych zgłoszenie podwyższenia kapitału zakładowego spółki zgłosić można dopiero po wpłacie środków na pokrycie wkładów za nowe udziały. Zarząd składa do sądu rejestrowego oświadczenie, że te wkłady zostały rzeczywiście wpłacone.
Po odstąpieniu od umowy przez startup z opisywanych przyczyn, zarząd spółki po prostu powinien zaniechać zgłoszenia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego do sądu rejestrowego. Taka uchwała po 6 miesiącach od jej podjęcia wygasa.
Umowa inwestycyjna zawarta pod warunkiem
Można sobie wyobrazić sytuację, że umowa inwestycyjna zawierana jest pod jakimś warunkiem. Przykładowo inwestor VC oraz startup podpisują umowę inwestycyjną ale zawierają w niej klauzulę, że staje się ona skuteczna (czyli wchodzi w życie) w momencie gdy startup przedstawi jakiś dokument lub szereg dokumentów urzędowych, na które trzeba długo czekać – np. jakieś zaświadczenia o niezaleganiu, zaświadczenie o niekaralności itp. To samo może dotyczyć relacji w drugą stronę. To startup może wymagać aby inwestor przedłożył jakiś dokument. Brak realizacji warunku w określonym terminie powoduje, że od umowy będzie można odstąpić – oczywiście jeśli sama umowa inwestycyjna to przewiduje.
Moment między podpisaniem umowy inwestycyjnej a rejestracją podwyższenia kapitału zakładowego
Newralgicznym momentem na początku inwestycji jest zawsze moment między podpisaniem umowy inwestycyjnej a rejestracją podwyższenia kapitału zakładowego. Dlatego też umowy inwestycyjnej zawierają postanowienia o tym, że spółka złoży i nie wycofa wniosku o rejestrację zmian w KRS.
Przykładowo może to wyglądać w następujący sposób:
Niezwłocznie po podjęciu uchwały o podwyższeniu kapitału oraz po dokonaniu wpłat (…), Spółka zobowiązuje się złożyć do właściwego sądu rejestrowego prawidłowo sporządzony i opłacony wniosek o rejestrację zmian danych dotyczących Spółki wynikających z podjętej uchwały o podwyższeniu kapitału. Spółka zapewnia, że nie wycofa wniosku o rejestrację, ani w żaden inny sposób nie wpłynie negatywnie na postępowanie rejestrowe w powyższej sprawie.
Brak wypełnienia takiego postanowienia może wiązać się z możliwością odstąpienia od umowy przez inwestora
Podsumowanie
Na pewno przykłady powodujące możliwość odstąpienia od umowy można mnożyć. Jednak te, które zostały wskazane powyżej są najczęstszymi przypadkami, które można spotkać w praktyce. W pozostałych przypadkach, jak np. brak realizowania konkretnych postanowień umownych (np. wydawanie pieniędzy niezgodnie z założeniami przyjętymi w budżecie) lub złożenie fałszywego oświadczenia lub zapewnienia, wiązać się już będzie z ewentualnym dochodzeniem roszczeń z innych tytułów jak np. kara umowna lub świadczenie gwarancyjne.