Zarząd sukcesyjny to regulacja wprowadzona ustawą o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Jego celem jest zapewnienie ciągłości biznesu na wypadek śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą lub będącego wspólnikiem spółki cywilnej. Dzięki zarządcy sukcesyjnemu spadkobiercy zmarłego mogą przejąć firmę i kontynuować jej rozwój. Kim jest zarządca sukcesyjny i jakie zadania na nim ciążą?
Kim jest zarządca sukcesyjny?
Zarządca sukcesyjny jest osobą, która tymczasowo kieruje JDG zmarłego przedsiębiorcy lub wykonuje jego prawa i obowiązki w spółce cywilnej do czasu zakończenia postanowienia spadkowego. Choć sam zarządca nie musi prowadzić działalności gospodarczej, w razie objęcia funkcji będzie przez organy traktowany jako przedsiębiorca. Oznacza to, że względem niego mogą być prowadzone m.in. postępowania kontrolne oraz musi on realizować obowiązki sprawozdawcze spoczywające wcześniej na przedsiębiorcy.
Kto powołuje zarządcę sukcesyjnego?
Zasadniczo zarządcę sukcesyjnego powołuje przedsiębiorca. Może to uczynić za swojego życia, zgłaszając taką osobę do rejestru CEIDG. Dopuszczalne jest ustanowienie rezerwowego zarządcy sukcesyjnego na wypadek, gdyby jego poprzednik zrezygnował z wykonywanej funkcji lub nie był w stanie jej wykonywać, np. wskutek choroby lub śmierci. Można też dokonać zastrzeżenia, że z chwilą śmierci przedsiębiorcy zarządcą sukcesyjnym zostanie prokurent ustanowiony dla JDG.
Jeżeli przedsiębiorca sam nie wyznaczył zarządcy, uprawnienie to przysługuje:
- małżonkowi przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
- spadkobierca ustawowy lub testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek,
- zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Odrzucenie spadku lub wyłączenie od dziedziczenia wyklucza wpływ na dalsze losy przedsiębiorstwa. O ile przedsiębiorca powołuje zarządcę w formie pisemnej, jego spadkobiercy muszą pamiętać o zachowaniu formy aktu notarialnego, ponieważ to notariusz będzie zgłaszał zarządcę do CEIDG.
W przypadku spółki cywilnej stosowne zastrzeżenie w kwestii ustanowienia zarządu sukcesyjnego można poczynić w umowie spółki lub podjąć decyzję doraźnie. W spółkach dwuosobowych pozostały przy życiu wspólnik może powołać zarządcę w terminie 2 miesięcy od śmierci wspólnika.
Pozycja zarządcy sukcesyjnego. Prawa i obowiązki związane z zarządem
Na zarządcy sukcesyjnym spoczywa szereg obowiązków wynikających z przyjętej funkcji. Przede wszystkim wykonuje on wszystkie prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy oraz te, które wynikają z powstania „przedsiębiorstwa w spadku”. Oznacza to między innymi, że zawarte za życia przedsiębiorcy umowy dostawy, leasingu, dzierżawy i inne nie wygasają, ale mogą być kontynuowane. Kontynuacja dotyczy także umów pracowniczych oraz cywilnoprawnych kontraktów B2B z podwykonawcami.
Zarządca dysponuje zdolnością sądową i procesową, może więc brać udział w postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowo-administracyjnych i podatkowych.
Na ułatwienie mogą liczyć też firmy prowadzące działalność regulowaną. W ciągu 3 miesięcy od daty objęcia zarządu sukcesyjnego zarządca ma prawo wystąpić do właściwego organu o wydanie potwierdzenia możliwości kontynuowania biznesu (np. działalności przewozowej lub instytucji płatniczej). Nie ma jednak konieczności oczekiwania na decyzję organu. Jest to niezwykle istotne z punktu widzenia płynności działalności gospodarczej, ponieważ firma działa bez przerwy.
Niezwłocznie po objęciu funkcji zarządca przygotowuje inwentarz przedsiębiorstwa w spadku obejmujący zarówno aktywa, jak i pasywa według stanu i cen z chwili śmierci przedsiębiorcy. Należy też pamiętać o aktualizacji danych podatnika VAT, jeśli przedsiębiorca był wpisany do rejestru.
Oczywiście zarządca ma obowiązek wypłaty zysku z przedsiębiorstwa na rzecz spadkobierców. Zasadniczo wypłata zysku następuje co roku, ale osoby uprawnione mogą żądać zaliczek. Zyski są wypłacane w proporcjach odpowiadających udziałom w spadku. Jeżeli przedsiębiorstwo poniosło straty, spadkobiercy mają obowiązek pokryć je w analogicznych proporcjach.
Ustanowienie zarządu sukcesyjnego pozwala też zarządcy na korzystanie z rachunków bankowych w bankach lub SKOK-ach, z których korzystał przedsiębiorca. Środkami zgromadzonymi na tych rachunkach można swobodnie dysponować.
Jak wygląda samodzielność działania zarządcy sukcesyjnego?
W zakresie bieżącego zarządzania sprawami przedsiębiorstwa zarządca sukcesyjny może działać w pełni samodzielnie, a do dokonywania takich czynności nie jest wymagana zgoda właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Jeżeli działanie miałoby dotyczyć sprawy przekraczającej zwykły zarząd, zgodę na nią muszą wyrazić wszyscy właściciele przedsiębiorstwa w spadku, ewentualnie sąd w razie braku możliwości wypracowania zgodnego stanowiska.
Określenie, która czynność prawna obejmuje zwykły zarząd, a która go już przekracza, nie zawsze będzie proste. Warto przyjrzeć się w szczególności skali prowadzonej działalności gospodarczej. Z pewnością jednak zbycie kluczowych składników majątkowych firmy, zaciągnięcie wysokiego zobowiązania, czy wypowiedzenie umowy o współpracę z kluczowym klientem można by już uznać za czynność przekraczającą zwykły zarząd.
Jak wygląda odpowiedzialność zarządcy sukcesyjnego?
Zarządca sukcesyjny działa na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Nie ponosi odpowiedzialności za długi firmowe, a także za zobowiązania zaciągnięte przez właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Odpowiada jednak za niewykonanie lub nienależyte wykonanie swoich obowiązków, jeżeli doprowadził w ten sposób do powstania szkody. W określonych sytuacjach może odpowiadać subsydiarnie za zobowiązania podatkowe lub ZUS.
Zarząd sukcesyjny – Kancelaria Linke Kulicki
Zarząd sukcesyjny to konstrukcja, która ma wiele zalet. Dzięki niemu przedsiębiorstwo zachowuje płynność i sprawność operacyjną. Firma nadal może zatrudniać pracowników, wykonywać umowy z kontrahentami i planować rozwój. Istnieje możliwość kontynuowania działalności regulowanej. Kancelaria Linke Kulicki świadczy kompleksową pomoc w zakresie zarządu sukcesyjnego. Zapewniamy wsparcie w wyborze i ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego. Przyjmujemy także na siebie funkcję zarządcy, koordynując działanie przedsiębiorstwa do czasu przejęcia go przez właścicieli przedsiębiorstwa w spadku.