Projekt specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa
Projekt dotyczy również: zasad zatrudniania obywateli Ukrainy, pomocy udzielanej przez wojewodów oraz jednostki samorządu terytorialnego, rezerwy celowej na finansowanie pomocy obywatelom Ukrainy, niektórych uprawnień obywateli Ukrainy, którzy legalnie przebywają w Polsce, zasady przedłużania okresów legalnego pobytu obywateli Ukrainy oraz wydanych im dokumentów dotyczących uprawnień w zakresie wjazdu i pobytu w Polsce, uprawnień obywateli polskich i obywateli Ukrainy będących studentami, nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowymi wjeżdżającymi z terytorium Ukrainy, regulacje dotyczące kształcenia, wychowania i opieki dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, szczególne zasady organizacji i funkcjonowania uczelni w związku z zapewnieniem miejsc na studiach dla obywateli Ukrainy i zasady podejmowania i wykonywania przez nich działalności gospodarczej.
Legalizacja pobytu obywateli Ukrainy
Przez jaki okres obywatele Ukrainy, którzy przybyli legalnie od dnia 24 lutego 2022 roku mogą przebywać na terytorium Polski?
Jeżeli obywatel Ukrainy, który wjechał legalnie do Polski w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przyszłym (niewydanym jeszcze) rozporządzeniu, deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. tj. do dnia 24 lipca 2023 roku.
Wobec kogo nie stosuje się powyższych regulacji?
Przepis ten nie ma zastosowania do obywateli Ukrainy posiadających:
- zezwolenie na pobyt stały,
- zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
- zezwolenie na pobyt czasowy,
- status uchodźcy,
- ochronę uzupełniającą,
- zgodę na pobyt tolerowany;
jak również do osób które:
- złożyły w Polsce wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,
- zadeklarowały zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce na podstawie art. 28 ust. 1 lub art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1108 i 1918 oraz z 2022 r. poz. …) lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą.
Jak zalegalizować pobyt obywatela Ukrainy, którego wjazd nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej?
Obywatel Ukrainy którego wjazd nie został zarejestrowany będzie mógł złożyć wniosek (złożony nie później niż 60 dni od dnia wjazdu) w siedzibie organu gminy w celu rejestracji pobytu przez Komendanta Głównego Straży Granicznej.
Czy obywatelowi Ukrainy, który uzyskał prawo pobytu na podstawie specustawy, może zostać nadany numer PESEL?
Tak, Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie omawianej specustawy, na podstawie wniosku złożonego w dowolnym organie gminy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nadaje się numer PESEL
Wniosek składa się osobiście w siedzibie organu gminy, na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym czytelnym podpisem, wypełnionym przez wnioskodawcę albo przez pracownika tego organu na podstawie danych podanych przez wnioskodawcę.
Szczegółowe wymogi dotyczące wniosku zawarte są w art. 4 ust. 4 specustawy.
Co w przypadku osób, którym okres ważności tytułu pobytowego kończy się po 24 lutego 2022 roku?
W przypadku w którym pobyt obywatela Ukrainy na terytorium Polski był legalny w dniu 24 lutego 2022 r. legalność takiego pobytu będzie przedłużona do dnia 31 grudnia 2022 r.
Uwaga! Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Polski na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go uprawnienia pobytu na podstawie omawianej specustawy.
Wsparcie finansowe w ramach pomocy osobom z Ukrainy dotkniętym wojną
Czy obywatel Polski może dostać wsparcie pieniężne za pomoc osobom z Ukrainy?
Tak, Każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, który wjechał do Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi, może być przyznane świadczenie pieniężne z tego tytułu na podstawie umowy zawartej z gminą nie dłużej niż za okres 60 dni. Okres wypłaty świadczenia może być przedłużony w szczególnie uzasadnionych przypadkach.
Maksymalna wysokość świadczenia oraz warunki jego przyznawania i przedłużania jego wypłaty określone są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 15 marca 2022 r. w sprawie maksymalnej wysokości świadczenia pieniężnego przysługującego z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy oraz warunków przyznawania tego świadczenia i przedłużania jego wypłaty. Wysokość tego świadczenia ustalona jest w kwocie 40 zł za osobę dziennie.
Podjęcie pracy przez obywatela Ukrainy
Czy obywatel Ukrainy może podjąć pracę?
Obywatel Ukrainy będzie uprawniony do wykonywania pracy w Polsce w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w sytuacji gdy:
- jego pobyt w Polsce uważa się za legalny na podstawie omawianej specustawy
- jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Polski
- jeżeli pracodawca powiadomi w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi. Powiadomienie będzie następować za pośrednictwem strony – praca.gov.pl. Szczegółowe informacje co powinno zawierać takie powiadomienie wymienione są w art. 19 ust. 3 specustawy.
Czy obywatel Ukrainy może uzyskać status osoby bezrobotnej albo poszukującej pracy?
Obywatel Ukrainy może także zarejestrować się oraz zostać uznany jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy. Wobec takich osób nie stosuje się górnej granicy wieku uprawniającego do rejestracji (a 60 lat – kobieta lub 65 lat – mężczyzna).
Czy obywatel Ukrainy może podejmować i wykonywać działalność gospodarczą w Polsce?
Tak, Obywatele Ukrainy których pobyt w Polsce jest legalny na podstawie omawianej ustawy lub ustawy o cudzoziemcach (tj. inne tytuły pobytu) mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą w Polsce na takich samych zasadach jak obywatele Polscy. Warunkiem otrzymania takiego uprawnienia jest uzyskanie numeru PESEL.
Małoletni bez opieki osoby dorosłej
W jaki sposób ustanowić opiekuna dla małoletniego?
Dla małoletniego bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z prawem , którego pobyt został zalegalizowany na podstawie omawianej specustawy, sąd właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego ustanawia tymczasowego opiekuna.
Postępowanie o ustanowienie tymczasowego opiekuna może być wszczęte na wniosek lub z urzędu.
Wymogi dotyczące wniosku zawarte są w art. 22 ust. 9.
Świadczenia socjalne dla obywateli Ukrainy
Jaka pomoc socjalna przysługuje obywatelowi Ukrainy?
Obywatelowi Ukrainy legalnie przebywającemu w Polsce na podstawie omawianej specustawy, przysługuje prawo do:
- świadczeń rodzinnych (np. zasiłek rodzinny, zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne, jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, świadczenie rodzicielskie),
- świadczenia wychowawczego (świadczenie 500+) jeżeli zamieszkuje z dziećmi w Polsce,
- świadczenia dobry start (300 zł jednorazowego wsparcia dla wszystkich uczniów rozpoczynających rok szkolny.) jeżeli zamieszkuje z dziećmi w Polsce,
- rodzinnego kapitału opiekuńczego (świadczenie dla rodziców dzieci w wieku od ukończenia 12. do 35. miesiąca życia – w sumie 12 tys. zł na drugie i każde kolejne dziecko) jeżeli zamieszkuje z dziećmi w Polsce,
- dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna jeżeli zamieszkuje z dziećmi w Polsce,
– odpowiednio na zasadach i w trybie określonych w tych przepisach, z wyłączeniem warunku posiadania karty pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”.
Czy ustalając prawo do świadczeń uwzględnia się dziecko które przebywa poza Polską?
Ustalając prawo do świadczeń rodzinnych uzależnionych od kryterium dochodowego, przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę nie uwzględnia się członka rodziny, który, zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o te świadczenia, nie przebywa w Polsce. Świadczenia na dziecko przysługują także opiekunowi tymczasowemu dziecka.
Kiedy należy złożyć wniosek i od kiedy nabywa się prawo do świadczeń?
Obywatelowi Ukrainy przebywającemu w Polsce legalnie na podstawie omawianej specustawy , prawo do świadczeń ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym obywatel ten został wpisany do rejestru, a w przypadku świadczeń przysługujących na dziecko – również dziecko zostało wpisane do rejestru.
Obywatelowi Ukrainy przebywającemu w Polsce legalnie na podstawie omawianej specustawy , mogą być przyznawane świadczenia pieniężne i niepieniężne, na zasadach i w trybie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 2268 i 2270 oraz z 2022 r. poz. 1 i 66).
Ubiegając się o świadczenia z pomocy społecznej składa oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej.
Czy obywatelowi ukrainy, który przybył do Polski w związku z działaniami wojennymi, przysługuje jakieś wsparcie pieniężne?
Tak, Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt jest uznawany za legalny na podstawie omawianej specustawy, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.
Wniosek składa się na piśmie w ośrodku pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Dz. U. poz. 1818) – w centrum usług społecznych, gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy.
Wymogi dotyczące wniosku zawarte są w art. 28 ust. 4 specustawy.
Opieka medyczna dla obywateli Ukrainy
Czy osoba z Ukrainy jest uprawniona do bezpłatnej pomocy medycznej?
Obywatel Ukrainy legalnie przebywający w Polsce na podstawie omawianej specustawy jest uprawniony do opieki medycznej obejmującej świadczenia opieki zdrowotnej na zasadach i w zakresie, w jakim osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo do świadczeń na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Czy osoba z Ukrainy może uzyskać bezpłatną pomoc psychologiczną?
Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie specustawy, może być zapewniona bezpłatna pomoc psychologiczna, która będzie organizowana dodatkowo przez gminy.
Pobyt czasowy
Jak uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy?
Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt w Polsce jest lub był uznawany za legalny na podstawie omawianej specustawy jednorazowo udziela się, na jego wniosek, zezwolenia na pobyt czasowy na okres 3 lat od dnia wydania decyzji.
Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy obywatel Ukrainy składa nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu i nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. Wniosek złożony przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu wojewoda pozostawia bez rozpoznania.
Czy obywatel Ukrainy który uzyskał zezwolenie na pobyt czasowy może legalnie podjąć pracę?
Obywatel Ukrainy, któremu udzielono zezwolenia na pobyt czasowy jest uprawniony do wykonywania pracy bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.
Studenci z Ukrainy
Czy student z Ukrainy może kontynuować studia w Polsce?
Obywatelowi polskiemu albo obywatelowi Ukrainy którego pobyt w Polsce jest uznawany za legalny na podstawie omawianej specustawy, którzy w dniu 24 lutego 2022 r. byli studentami uczelni Ukraińskiej i którzy oświadczą, że w tym dniu studiowali na określonym roku studiów na danym kierunku i poziomie studiów w uczelni działającej na terytorium Ukrainy i nie dysponują dokumentami poświadczającymi okresy studiów, zdane egzaminy, zaliczenia lub praktyki zawodowe, wydanymi przez tę uczelnię, mogą zostać uznane odpowiednie okresy tych studiów w drodze weryfikacji osiągniętych efektów uczenia się.
Jak przeprowadzana jest rekrutacja na uczelnie?
Uczelnia, w której student ubiega się o przyjęcie na studia, przeprowadza weryfikację osiągniętych efektów uczenia się zgodnie z ustalonymi przez siebie zasadami. W przypadku stwierdzenia różnic w programie studiów lub efektach uczenia się uczelnia może zobowiązać studenta do złożenia określonych egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych.
Od obywatela Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie omawianej specustawy będącego studentem uczelni publicznej nadzorowanej przez ministra szkolnictwa wyższego i nauki, nie pobiera się opłat za usługi edukacyjne związane z kształceniem cudzoziemców na studiach stacjonarnych w języku polskim.
Ukończenie studiów na określonym poziomie przez cudzoziemca, który uzyskał status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, lub cudzoziemca posiadającego zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub obywatela polskiego, który wjechał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 2 ust. 3 specustawy, lub obywatela Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie specustawy, którzy nie dysponują dyplomem ukończenia studiów, może być potwierdzone w drodze postępowania w sprawie potwierdzenia ukończenia studiów na określonym poziomie.
Czy student z Ukrainy może starać się o stypendium socjalne/kredyt studencki?
Tak, Obywatel Ukrainy, którego pobyt w Polsce uznaje się za legalny na podstawie omawianej specustawy, będący studentem, może ubiegać się o stypendium socjalne, o którym mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, oraz o kredyt studencki, o którym mowa w art. 98 ust. 1 tej ustawy.