Blog prawniczy

Unia Europejska, idąc w kierunku cyfrowej transformacji, wprowadza Data Act – kompleksowy akt prawny, który ma na celu zmianę sposobu zarządzania i wykorzystywania danych. Jego głównym celem jest wzmocnienie pozycji użytkowników, zwiększenie konkurencji na rynku oraz stworzenie bardziej przejrzystych zasad zarządzania danymi. To fundamentalna zmiana, która niesie ze sobą szereg korzyści i wyzwań dla konsumentów, przedsiębiorców oraz sektora publicznego. Dostawcy usług przetwarzania danych muszą dostosować działalność do wymogów Data Act do 12.09.2025 roku. Sprawdź, co to oznacza dla Twojej firmy.

Użytkownik w centrum, czyli pełna kontrola nad danymi

Data Act zakłada, że dane generowane przez urządzenia IoT, takie jak inteligentne zegarki, lodówki czy samochody elektryczne, powinny być w pełni dostępne dla użytkowników. Dotychczas użytkownicy mieli ograniczony dostęp do tych informacji, co często zamykało ich w systemach jednego producenta. Nowe regulacje dają użytkownikom prawo do pełnego wglądu w dane oraz możliwość ich przekazywania innym podmiotom. Przykładem może być właściciel samochodu elektrycznego, który udostępnia dane o zużyciu energii niezależnym dostawcom usług, co sprzyja powstawaniu bardziej konkurencyjnych ofert i innowacyjnych rozwiązań. Taka zmiana oznacza większą przejrzystość i możliwość dostosowania ofert do indywidualnych potrzeb użytkowników.

Współpraca między firmami

Nowe przepisy nakładają obowiązek wymiany danych między firmami na żądanie użytkownika. Producent urządzenia lub dostawca usługi musi umożliwić użytkownikowi dostęp do danych oraz przekazanie ich innemu podmiotowi. To rozwiązanie eliminuje zjawisko tzw. „vendor lock-in”, w którym użytkownicy są zmuszeni do korzystania wyłącznie z usług jednego dostawcy. Dzięki temu mniejsze firmy technologiczne i start-upy zyskają dostęp do danych, które wcześniej były dostępne tylko dla największych graczy na rynku. To otwiera drzwi do innowacji, a jednocześnie zmusza firmy do dostosowania infrastruktury technologicznej, aby umożliwić bezpieczne udostępnianie danych.

Przejrzystość w umowach i ochrona interesów użytkowników

Data Act wprowadza nowe standardy przejrzystości w relacjach między użytkownikami a przedsiębiorcami. Umowy dotyczące zarządzania danymi muszą być jasne i czytelne, co pozwoli użytkownikom lepiej zrozumieć, które dane są gromadzone i w jakim celu. Firmy będą zobowiązane do informowania użytkowników o warunkach przetwarzania danych oraz do zapewnienia ich bezpieczeństwa. Transparentność w zarządzaniu danymi zwiększy zaufanie użytkowników, a jednocześnie narzuci firmom bardziej rygorystyczne standardy ochrony tajemnic handlowych. Mechanizmy selektywnego udostępniania danych, przewidziane w regulacji, pozwolą firmom chronić poufne informacje, jednocześnie umożliwiając współpracę na rynku danych.

Ochrona danych a tajemnica handlowa

Jednym z wyzwań, które stawia przed przedsiębiorstwami Data Act, jest konieczność pogodzenia wymogu udostępniania danych z ochroną tajemnic handlowych. Nowe przepisy wprowadzają szczegółowe mechanizmy, które umożliwiają selektywne udostępnianie danych. Firmy będą musiały dokładnie określić, które dane mogą być udostępniane, a które pozostaną poufne. To szczególnie istotne w branżach, w których dane są kluczowym elementem przewagi konkurencyjnej, takich jak technologie oparte na sztucznej inteligencji czy analiza big data. Wprowadzenie tych zasad pozwoli na rozwój rynku danych przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa informacji.

Nowe możliwości dla sektora publicznego

Regulacje przewidują również mechanizmy udostępniania danych na potrzeby sektora publicznego w sytuacjach kryzysowych. Władze publiczne będą mogły uzyskiwać dostęp do danych w czasie rzeczywistym w sytuacjach takich jak klęski żywiołowe, epidemie czy zarządzanie ewakuacjami. Na przykład dane o ruchu drogowym mogą pomóc w organizacji efektywnej ewakuacji, a informacje o rozprzestrzenianiu się chorób – w podejmowaniu skuteczniejszych działań zapobiegawczych. Taki dostęp pozwoli na bardziej efektywne zarządzanie kryzysowe i podniesienie poziomu bezpieczeństwa obywateli.

Korzyści dla start-upów i konsumentów

Data Act stwarza nowe możliwości dla mniejszych firm technologicznych i start-upów, które zyskają dostęp do danych wcześniej zarezerwowanych dla największych korporacji. To umożliwi im tworzenie innowacyjnych rozwiązań, np. nowych aplikacji czy zaawansowanych analiz danych. Większa dostępność danych sprzyja uczciwej konkurencji i pozwala mniejszym podmiotom na rywalizację z największymi graczami na równych zasadach. Konsumenci natomiast zyskają większą kontrolę nad swoimi danymi oraz możliwość wyboru bardziej atrakcyjnych ofert, co zwiększy ich satysfakcję i lojalność wobec dostawców usług.

Wyzwania dla przedsiębiorców

Wprowadzenie Data Act wiąże się także z wyzwaniami dla firm. Przedsiębiorstwa muszą zainwestować w technologie umożliwiające bezpieczne przechowywanie i udostępnianie danych, a także dostosować swoje procedury i umowy do nowych wymogów. Proces wdrożenia regulacji może być kosztowny, a brak zgodności z przepisami może skutkować wysokimi karami finansowymi. Dlatego firmy powinny już teraz rozpocząć przygotowania, aby zminimalizować ryzyko i skutecznie wykorzystać szanse, jakie niesie Data Act.

Przyszłość gospodarki cyfrowej

Data Act to fundament nowoczesnej gospodarki cyfrowej, która opiera się na innowacjach i transparentności. Wprowadzenie nowych regulacji to szansa na zwiększenie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw na rynku europejskim. Aby w pełni wykorzystać potencjał nowych przepisów, firmy powinny inwestować w technologie zarządzania danymi, przeprowadzać audyty zgodności oraz szkolić pracowników w zakresie nowych regulacji. Przyszłość cyfrowej gospodarki kształtuje się dziś – warto być na nią przygotowanym, aby skorzystać z szans, które oferuje.