Obowiązek raportowania ESG powoli wchodzi w życie, dotycząc coraz szerszego grona przedsiębiorców. Regulacje nadal jednak pozostają mało jasne, co rodzi ryzyko odpowiedzialności nie tylko podmiotu gospodarczego, ale także osobistej odpowiedzialności członków zarządu. Jak świadomie zarządzać ryzykiem w kontekście raportowania niefinansowego?
Co dla zarządów spółek oznacza obowiązek wdrożenia ESG?
Wejście w życie dyrektywy CSRD ma na celu nie tylko spowolnienie zmian klimatycznych i niejako wymuszenie zrównoważonego rozwoju na przedsiębiorstwach, których działalność może potencjalnie szkodzić środowisku. Przede wszystkim unijny ustawodawca zmierza do ustanowienia jednolitego standardu raportowania niefinansowego.
Oczywiście przed wejściem w życie CSRD takie raportowanie również obowiązywało, ale dotyczyło wyłącznie największych uczestników rynku (np. banki, zakłady ubezpieczeń).
Poza tym brak jednoznacznych wytycznych rodził pole do nadużyć, ponieważ firmy mogły samodzielnie wybierać standardy, do których będą się stosowały. Dyrektywa NFRD zmodyfikowała w tym zakresie polską ustawę o rachunkowości.
Firmy, które nie miały obowiązku wdrożenia raportowania niefinansowego, również mogły to zrobić, chociażby ze względów wizerunkowych, ale taki dokument nie podlegał żadnym obowiązkom regulacyjnym i standaryzacji.
Kto będzie musiał wdrożyć raportowanie ESG?
Rok 2024 to pierwszy okres, dla którego będzie obowiązywał nowy model raportowania niefinansowego według standardów ESG opartych na dyrektywie CSRD. Na razie obowiązki te dotyczą wyłącznie największych uczestników rynku, czyli spółek publicznych oraz podmiotów prywatnych, które zatrudniają ponad 500 pracowników i spełniają przynajmniej jedno z dwóch kryteriów:
- suma bilansowa przekracza 20 milionów euro lub
- przychody spółki przekraczają 40 milionów euro.
Za 2025 rok obowiązek raportowy obejmie wszystkich przedsiębiorców, którzy spełniają minimum dwa z trzech kryteriów:
- zatrudniają ponad 250 pracowników,
- suma bilansowa przekracza 25 milionów euro,
- roczne przychody spółki przekraczają 50 milionów euro.
Sektor MŚP jest zobowiązany do wdrożenia raportowania ESG za 2026 rok, jeżeli zostaną spełnione minimum dwa z trzech warunków:
- wolumen zatrudnienia przekracza 10 pracowników,
- suma bilansowa przekracza 350 tysięcy euro,
- roczne przychody spółki przekraczają 700 tysięcy euro.
Przedsiębiorcy należący do sektora MŚP mogą odroczyć obowiązek raportowy nawet o dwa lata. W ostatniej turze unijny przedsiębiorca obejmuje regulacją ESG przedsiębiorców mających siedzibę poza obszarem wspólnoty (np. w USA), jeżeli osiągają one przychody przekraczające 150 milionów euro na terytorium Unii Europejskiej i mają w Polsce oddział lub jednostkę zależną. W praktyce w kilkuletniej perspektywie nawet niewielkie przedsiębiorstwa zostaną objęte obowiązkami w zakresie gromadzenia danych dotyczących zrównoważonego rozwoju i ich raportowania.
Co dla zarządu oznacza raportowanie ESG?
Wejście w życie nowych standardów raportowania niefinansowego stwarza dla członków zarządu spółek nowy wymiar odpowiedzialności osobistej, ponieważ to właśnie zarząd jest odpowiedzialny za decyzje o strategicznym znaczeniu dla zrównoważonego rozwoju. Do tej pory bywało tak, że w spółce za raportowanie CSR odpowiadały osoby na wielu różnych stanowiskach, jak chociażby pracownicy działów marketingu i księgowości. A jak wygląda to dzisiaj?
Polski rząd w ramach nowelizacji ustawy o rachunkowości wprowadził dodatkowe wymagania względem sprawozdania finansowego. Zgodnie z proponowanym art. 63r ust. 2 ustawy o rachunkowości należy z niego wyodrębnić informacje niezbędne do zrozumienia wpływu jednostki na kwestie zrównoważonego rozwoju oraz zrozumienia, w jaki sposób te zagadnienia wpływają na rozwój, wynik i sytuację jednostki. W praktyce chodzi przede wszystkim o:
- zwięzły opis modelu biznesowego i strategii biznesowej jednostki,
- opis określonych w czasie i ustanowionych przez jednostkę celów dotyczących kwestii zrównoważonego rozwoju, w tym w szczególności konkretnych założeń dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych,
- opis roli kierownika jednostki oraz członków rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostkę w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju oraz ich
- wiedzy eksperckiej i umiejętności związanych z wypełnianiem tej roli,
- opis polityk jednostki w zakresie polityki zrównoważonego rozwoju.
Dodatkowo należy wskazać na system zachęt, jakie przedsiębiorstwo przewiduje dla kierowników w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz obowiązek konsultacji założeń w zakresie zrównoważonego rozwoju z przedstawicielami pracowników.
Innymi słowy, kierownik jednostki (którym zwykle będzie zarząd) odpowiada nie tylko za sprawozdanie finansowe, ale także za wdrożenie i stosowanie polityki ESG.
Z jakimi wyzwaniami mierzą się zarządy spółek zobowiązanych do wdrożenia ESG?
W praktyce często okazuje się, że przygotowanie raportu z zakresu ESG nie jest równie szablonowe, co klasyczne sprawozdanie finansowe. Przede wszystkim obecnie brakuje jeszcze przykładów z praktyk, jak takie raportowanie miałoby wyglądać. Problemem może być też prawidłowa identyfikacja konkretnych wskaźników, które spółka powinna monitorować, a także trudności z dostępem do odpowiednio wykwalifikowanych kadr. Wyzwaniem często jest monitorowanie wpływu poszczególnych wskaźników na zrównoważony rozwój przedsiębiorstwa.
Trzeba też pamiętać, że wdrożenie ESG wiąże się z koniecznością wygospodarowania budżetu na wynagrodzenia i inne wydatki związane z tworzeniem raportu (np. opinie instytutów naukowych). W dodatku obowiązek składania sprawozdań powtarza się corocznie, co powoduje, że funduszy na ESG nie można wygospodarować tylko raz. Obecnie nie obowiązują żadnego rodzaju ulgi podatkowe na zrównoważony rozwój, choć pojawiły się już tego rodzaju rekomendacje (przygotowane przez Konfederację Lewiatan i fundację Ayming Polska).
O tym, że odpowiedzialność zarządu spółki za ESG ma wymiar całkiem realny, przekonali się członkowie zarządu grupy Shell, którzy zostali pozwani przez ClientEarth za złe zarządzanie ryzykiem klimatycznym. W Polsce taka drastyczna sytuacja raczej się nie powtórzy, co nie oznacza, że tego rodzaju odpowiedzialność nie istnieje.
Przede wszystkim za zarządzanie ESG odpowiadają wszyscy członkowie zarządu, chyba że wprowadzono wyraźny podział kompetencyjny w umowie lub statucie spółki. Ta odpowiedzialność może przybrać wymiar zarówno cywilny, jak i karny i pojawi się m.in. w sytuacji, kiedy zostanie wykazane działanie zarządu na szkodę spółki lub wręcz wyrządzenie konkretnej szkody finansowej.
Jako przykład zdarzenia powodującego odpowiedzialność członków zarządu można wskazać nałożenie na spółkę kary przez organ antykonkurencyjny za działania greenwashingowe. Mało prawdopodobne? Okazuje się, że wcale nie! W kwietniu 2024 roku Komisja Europejska przedsięwzięła działania względem 20 linii lotniczych, które dopuściły się właśnie działań klasyfikowanych jako greenwashing. Jeżeli w wyniku lokalnych postępowań wyjaśniających okaże się, że takie praktyki rzeczywiście miały miejsce, kary poniosą nie tylko spółki, ale także osoby, które bezpośrednio nimi zarządzają.
Jak radzić sobie z raportowaniem ESG?
Wejście w życie przepisów dotyczących ESG stwarza realne zagrożenie dla wielu przedsiębiorców. Jak można je zmniejszyć? Przede wszystkim wdrażając procedury compliance, których celem jest monitorowanie wymagań formalnych i wyznaczenie standardów raportowania właściwych dla danej jednostki. Ogromne znaczenie ma także regularne audytowanie procesów istotnych z punktu widzenia ESG. Warto powierzyć to zadanie zewnętrznym firmom, które legitymują się odpowiednimi kwalifikacjami, a jednocześnie są w stanie spojrzeć na funkcjonowanie danej jednostki w sposób obiektywny.
Zarząd powinien też rozważyć udział w szkoleniach, które przygotują go na kierowanie spółką w sposób uwzględniający nie tylko ekonomiczne i ostrożnościowe aspekty działalności, ale także te związane z raportowaniem niefinansowym.
Świadome zarządzanie ESG – Kancelaria Linke Kulicki
2025 rok pokaże, czy rzeczywiście największe spółki odrobiły pracę domową i należycie przygotowały się do wdrożenia ujednoliconych standardów raportowania niefinansowego. Wszyscy przedsiębiorcy, na których również spoczywają obowiązki z zakresu ESG powinny zaś należycie się do nich przygotować na przyszłość. Kancelaria Linke Kulicki oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie raportowania niefinansowego. Pomożemy w opracowaniu raportu od strony prawnej oraz zweryfikujemy jego prawidłowość. Przeprowadzamy szkolenia zarządu dotyczące ESG i odpowiedzialności za działania w spółce. Dzięki naszej pomocy osoby kierujące jednostką mogą czuć się bezpiecznie.