Blog prawniczy

Czym różni się stowarzyszenie rejestrowe od stowarzyszenia zwykłego?

⟨⟨ Powrót

Według wstępnych danych GUS za rok 2022 rok w Polsce działało nieco ponad 100 tysięcy organizacji typu non-profit, z czego istotną część stanowiły stowarzyszenia. Ich zaletą jest stosunkowo niewielka ilość formalności niezbędnych do utworzenia podmiotu, możliwość pozyskania różnego rodzaju dofinansowań czy otrzymanie statusu Organizacji Pożytku Publicznego. W praktyce wyróżnia się dwa rodzaje stowarzyszeń – zwykłe oraz rejestrowe. Czym różnią się one między sobą i które z nich wybrać?

Czym jest stowarzyszenie?

Funkcjonowanie stowarzyszeń zostało uregulowane w ustawie prawo o stowarzyszeniach. Zgodnie z art. 2 tej ustawy stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym i trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Opiera się ono na pracy społecznej swoich członków, choć może też zatrudniać pracowników. Działa na podstawie statutu, aktu organicznego regulującego jego zasady działalności. W każdym stowarzyszeniu rejestrowym funkcjonują organy – najważniejszym spośród nich jest zebranie członków, obok którego funkcjonuje zarząd oraz organy kontroli wewnętrznej. W przypadku stowarzyszeń zwykłych ich struktura jest nieco prostsza.

Stowarzyszenie zwykłe a rejestrowe. Czym różnią się między sobą?

Polski ustawodawca dopuszcza możliwość tworzenia dwóch rodzajów stowarzyszeń – zwykłych oraz rejestrowych. Te pierwsze są nieco mniej rozbudowane, ale też mają nieco bardziej ograniczone możliwości działania. Stowarzyszenia rejestrowe w nieco większym stopniu przypominają klasyczny podmiot gospodarczy. Jakie są najważniejsze różnice między tymi dwiema postaciami stowarzyszenia?

Minimalna liczba członków

Do założenia stowarzyszenia zwykłego wymagana jest partycypacja minimum 3 osób. Aby powstało stowarzyszenie rejestrowe, minimalna liczba jego członków wynosi 7 osób.
Warto wspomnieć, że prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych oraz niepozbawionych praw publicznych. Obywatele państw obcych mogą należeć do stowarzyszenia, jeżeli mają miejsce zamieszkania w Polsce, w przeciwnym zaś razie wyłącznie wtedy, gdy statut NGO na to pozwala.

W przypadku osób małoletnich między 16. a 18. rokiem życia dysponujących ograniczoną zdolnością do czynności prawnych mogą one należeć do stowarzyszenia oraz egzekwować czynne i bierne prawo wyborcze, ale większość w organach muszą zajmować osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych. Z kolei małoletni poniżej 16. roku życia mogą należeć do stowarzyszenia, jeżeli statut NGO na to pozwala, ale bez prawa głosu na walnym zebraniu członków oraz dysponowania czynnym i biernym prawem wyborczym. Jedynie w wyraźnie wskazanych przypadkach mogą być wybierani do władz stowarzyszenia.

Rejestracja

Stowarzyszenie zwykłe jest wpisywane do ewidencji stowarzyszeń prowadzonych przez właściwego miejscowo starostę. Stowarzyszenia zwykłe wpisywane są do Krajowego Rejestru Sądowego w dziale organizacji pozarządowych. Dodatkowo rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej musi iść w parze z rejestracją NGO w rejestrze przedsiębiorców.

Jeśli chodzi o pozycję na rynku, stowarzyszenie zwykłe i rejestrowe dysponuje zdolnością sądową i procesową, więc staje przed sądem jako samodzielny podmiot. Stowarzyszenia rejestrowe mają pełną osobowość prawną, te zwykłe zaś – ułomną.

Organy stowarzyszenia

W przypadku stowarzyszeń zwykłych rola reprezentacji przypada przedstawicielowi lub zarządowi. Członkowie mogą powołać organ nadzoru, ale nie jest on ustawowo wymagany. W stowarzyszeniach rejestrowych zawsze funkcjonuje walne zgromadzenie oraz zarząd, a także organ nadzoru wewnętrznego, którym zwykle będzie komisja rewizyjna.

Tryb wyłaniania członków organów, uzupełniania ich składu oraz kompetencje powinny zostać opisane w sposób precyzyjny w statucie podobnie jak sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zasady podejmowania uchwał.

Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej

Stowarzyszenie rejestrowe ma możliwość prowadzenia działalności gospodarczej. Trzeba jednak pamiętać, że nigdy nie będzie to biznes w takim rozumieniu, w jakim prowadzą go chociażby spółki prawa handlowego. Przede wszystkim dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy wyłącznie realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między członków. Działalność gospodarcza stowarzyszenia ma znaczenie uboczne dla organizacji i służy wyłącznie realizacji celów określonych w statucie. Nigdy jednak nie może przeważyć nad tą działalnością statutową.

Jeżeli statut stowarzyszenia nie przewidywał możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, ale organizacja pozarządowa chce ją rozpocząć, w pierwszej kolejności niezbędne będzie przeprowadzenie zmian w statucie. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby rozpocząć biznes dopiero po kilku latach działania na rynku.

Możliwość tworzenia oddziałów terenowych

W przypadku stowarzyszeń rejestrowych dopuszczalne jest tworzenie oddziałów terenowych, które będą działały jako część większej struktury. Z takiego rozwiązania warto skorzystać, jeżeli stowarzyszenie planuje działania o charakterze ogólnokrajowym, np. w zakresie profilaktyki i leczenia onkologicznego. Stowarzyszenia zwykłe nie mają takiej możliwości – działają wyłącznie z jednego miejsca.

W jakich obszarach stowarzyszenia zwykłe i rejestrowe są do siebie podobne?

Pomimo różnic oba typy stowarzyszeń są do siebie podobne w wielu obszarach. Przede wszystkim zarówno jeden, jak i drugi typ NGO bazuje na składkach członkowskich jako głównym źródle środków na działania statutowe. Oczywiście mogą być też one beneficjentami spadków, darowizn, zapisów, dochodów z majątku i ofiarności publicznej.
Nadzór nad działalnością stowarzyszenia należy do:

  • wojewody właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia w zakresie nadzoru nad działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego;
  • starosty – w przypadku innego rodzaju stowarzyszeń.

Pewnego rodzaju kompetencje w zakresie kontroli przypadają również sądowi rejestrowemu działającemu na wniosek organu nadzoru oraz prokuratorowi.
Co do zasady każda organizacja NGO ma obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości. Zwłaszcza dla małych podmiotów byłoby to nadmiernie obciążające, dlatego ustawodawca przewidział możliwość prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów. Warunki po spełnieniu których można skorzystać z tego przywileju zostały wskazane w art. 10a ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Zgodnie z tym przepisem prowadzenie uproszczonej ewidencji księgowej jest dopuszczalne, jeżeli organizacja:

  • działa w sferze zadań publicznych określonych w art. 4 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego (np. pomoc społeczna, działalność charytatywna);
  • nie prowadzi działalności gospodarczej;
  • nie ma statusu organizacji pożytku publicznego;
  • osiąga przychody wyłącznie z określonych kategorii majątkowych (m.in. składki członkowskie, darowizny, dotacje i subwencje);
  • w roku poprzedzającym rok wprowadzenia ewidencji uproszczonej osiągnęła przychód wyłącznie z tytułów, o których mowa w ustawie w wysokości nieprzekraczającej 100 tysięcy złotych.

Wybór między formami stowarzyszenia nie jest łatwa. Decydujące znaczenie powinny mieć cele członków organizacji oraz założenia co do rozwoju NGO. W praktyce stowarzyszenia rejestrowe mają większe możliwości działania, ale ich prowadzenie jest bardziej skomplikowane i wiąże się z większą odpowiedzialnością. Dla podmiotów operujących jedynie lokalnie lepszym wyborem może okazać się stowarzyszenie zwykłe.

Obsługa prawna organizacji pozarządowych – Kancelaria Linke Kulicki

Funkcjonowanie jako podmiot należący do tzw. trzeciego sektora nie jest łatwe. Wybór odpowiedniej formy prawnej oraz prowadzenie spraw NGO wymaga dobrej znajomości przepisów prawa, zasad księgowości, a nierzadko także biznesowego spojrzenia na realizowane cele. Kancelaria Linke Kulicki oferuje kompleksową obsługę NGO. Pomożemy w założeniu stowarzyszenia oraz zapewnimy bieżącą pomoc prawną w realizacji zamierzeń gospodarczych. Zapewniamy zgodność działania stowarzyszenia z przepisami w zmieniającym się otoczeniu prawnym.