Blog prawniczy

Audyt prawny spółki (due diligence) – czym jest i jakie są jego rodzaje?

⟨⟨ Powrót

Spółka, która chce mieć pewność, że funkcjonuje w zgodzie z obowiązującymi przepisami oraz w sposób efektywny, powinna regularnie badać swoją sytuację na różnych płaszczyznach – prawnej, podatkowej, związanej z zatrudnieniem. Zwłaszcza w organizacjach zatrudniających setki osób audyty należytej staranności to złożony i czasochłonny proces, który warto zlecić profesjonalistom. Na czym polega i jakie obszary obejmuje due diligence spółki?

Czym jest due diligence?

W obowiązujących przepisach próżno szukać legalnej definicji pojęcia due diligence. Jest to zresztą pojęcie przeniesione z anglosaskiej kultury prawnej i oznacza tyle, co należyta staranność. Należy pod nim rozumieć ocenę działalności spółki w poszczególnych obszarach pod kątem zgodności z wymaganiami prawnymi, standardami branżowymi, ale też ewaluację ryzyk czyhających na przedsiębiorcę. Due diligence może objąć także wyniki finansowe podmiotu, realizację założeń sprzedażowych czy marketingowych. Jest to pojęcie naprawdę szerokie, które można dopasować do bieżących potrzeb przedsiębiorcy.

W praktyce audyty due diligence mogą poprzedzać np. wejście spółki na giełdę, dokonanie transformacji podmiotowej lub udział w transakcji M&A. Często jest on częścią dużej większej aktywności angażującej istotną część firmowego kapitału, czy rewizji procesu decyzyjnego z uwagi na nawracające konflikty między wspólnikami.

Istotne jest, aby w każdym z tych przypadków audyt due diligence przeprowadził zewnętrzny zespół specjalistów, którzy są w stanie ocenić kondycję spółki oraz ryzyka prawne i gospodarcze w sposób obiektywny.

Dlaczego warto przeprowadzić audyt due diligence?

Zasadniczą korzyścią płynącą z due diligence jest możliwość oceny, czy dotychczasowa działalność spółki była prowadzona w sposób odpowiedzialny i czy członkowie poszczególnych organów – zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej wywiązywali się ze swoich zadań. Poprzez audyt prawny spółki możliwe staje się też planowanie dalszych działań ukierunkowanych na rozwój z jednoczesną minimalizacją ryzyk.

Dzięki rzetelnie przeprowadzonemu audytowi spółka rośnie w siłę sposób przewidywalny, a ryzyko odpowiedzialności za podejmowane działania maleje. Wykorzystując mechanizmy oceny należytej staranności, można ocenić również rentowność prowadzonej działalności.

Jakie są rodzaje badania due diligence?

Badania należytej staranności mogą dotyczyć wielu różnych obszarów działalności gospodarczej. Nie w każdym przypadku konieczne jest podejmowanie działania we wszystkich sektorach. Szczególnie duże znaczenie ma identyfikacja potencjalnych źródeł problemów prawnych lub gospodarczych. Dla jednych firm może być to niska rentowność biznesu, dla innych wysoki wskaźnik rotacji zatrudnienia.

Audyt prawny due diligence z zakresu prawa obejmuje ocenę zawartych przez spółkę umów oraz toczących się z jej udziałem postępowań sądowych, administracyjnych oraz egzekucyjnych. Natomiast w ramach badania IP due diligence, kluczowe jest ustalenie zakresu praw przysługujących spółce, szczególnie w odniesieniu do utworów pracowniczych oraz tych stworzonych na podstawie umów cywilnoprawnych. Analiza umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych oraz umów licencyjnych pozwala określić faktyczny zakres uprawnień spółki do korzystania z utworów.

Wartość firm coraz częściej opiera się na aktywach niematerialnych, badanie due diligence w obszarze własności intelektualnej (IP) staje się więc kluczowym elementem procesu transakcyjnego. Prawidłowo przeprowadzona analiza IP może nie tylko ujawnić ukryte wartości przedsiębiorstwa, ale również zidentyfikować potencjalne ryzyka i zobowiązania, które mogłyby wpłynąć na powodzenie transakcji.

Finansowe due diligence polega na szczegółowej analizie struktury aktywów, uprawnień i kosztów. Służy ustaleniu, czy księgowość (rachunkowość) podmiotu jest prowadzona nie tylko w sposób zgodny z prawem, ale również optymalny. Obszar finansów w due diligence powinien obejmować wszystkie składniki majątku przedsiębiorstwa – ruchomości (np. maszyny), nieruchomości, ale też prawa własności intelektualnej i własność przemysłową.

Z kolei podatkowe due diligence polega na ocenie realizacji ciążących na podatniku obowiązków fiskalnych. Może to być zapłata podatków, składanie deklaracji podatkowych lub odprowadzanie zaliczek na podatek dochodowy. W ramach audytu specjaliści mogą ustalić, czy spółka korzysta z przysługujących jej ulg i zwolnień oraz preferencyjnych rozwiązań, jak np. CIT estoński.

Pracowniczy due diligence dotyczy umów zawartych z pracownikami i współpracownikami. Spółka powinna ocenić warunki tych kontraktów, aktualność badań BHP, konieczność przeprowadzenia szkoleń czy wdrożenia regulaminów i polityk (np. regulaminu wynagradzania, regulaminu pracy, polityki dotyczącej ochrony sygnalistów).

Należyta staranność w ujęciu inwestycyjnym odnosi się do oceny rentowności planowanych transakcji, np. zakupu nieruchomości czy rejestracji znaku towarowego. Powinna uwzględniać nie tylko sytuację spółki, ale też aktualne uwarunkowania rynkowe. Trzeba podkreślić, że nie zawsze dane ryzyko da się wyeliminować. Należy jednak je ustalić i odpowiedzialnie nim zarządzać.

Jak długo trwa audyt due diligence i kto go przeprowadza?

Czas trwania audytu prawnego zależy od wielu czynników, w tym skali prowadzonej działalności oraz jej skomplikowania. Im więcej dokumentów trzeba przeanalizować i im szerszy zakres obejmuje due diligence, tym audyt będzie trwał dłużej. W dużych organizacjach może być to nawet kilka miesięcy, w krótszych raczej kilka tygodni.

Dobry raport due diligence to taki, który analizuje wybrane zagadnienia na wielu płaszczyznach. Dlatego warto skorzystać z usług kancelarii oferującej wsparcie multidyscyplinarnego zespołu składającego się z prawnika, księgowego, doradcy podatkowego, a w niektórych przypadkach także specjalisty od IT czy marketingu.

Sprawdź również: Raporty Due Diligence – jakie są ich rodzaje i zakres badanych ryzyk?

Jak wygląda audyt due diligence?

Audyt prawny due diligence składa się z trzech zasadniczych etapów. Na każdym z nich istotne znaczenie ma współpraca zespołu audytorów oraz przedstawicieli spółki. W pierwszej kolejności należy dążyć do zebrania kompletu informacji, które spółka powinna udostępnić. Następnie informacje te są analizowane w zakresie objętym umową o due diligence. Dla zarządu spółki największe praktyczne znaczenie ma raport zawierający wskazania co do dalszych postępowań. Stanowi on podsumowanie audytu i obrazuje konkretne działania, które należy podjąć, aby świadomie zarządzać ryzykiem.

Audyty due diligence – Kancelaria Linke Kulicki

Chcesz mieć pewność, że w bieżącej działalności Twoja spółka nie naraża się na zbędne ryzyko? Planujesz świadomie poszerzać skalę prowadzonego biznesu? Prawnicy z Kancelarii Linke Kulicki zadbają o przeprowadzenie kompleksowego audytu due diligence. Zidentyfikujemy potencjalne ryzyka związane z biznesem i pomożemy nim zarządzać. Wskażemy konkretne kierunki działań, jakie mogą ustabilizować działalność na rynku. Nasz zespół zajmie się opracowaniem dokumentacji – umów, regulaminów, polityk korporacyjnych, pracowniczych, w zakresie AI, AML i innych. Przygotują też gotowe do wdrożenia procesy. Z nami poczujesz się bezpieczniej!